Η δολοφονία Λαμπράκη… σήμερα

Το 1966 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Ζ: Φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος» από το Βασίλη Βασιλικό με θέμα τη δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από παρακρατικούς τη δεκαετία του 1960. Ο συγγραφέας σε μία από τις συνεντεύξεις του είχε πει ότι εκείνο που τον ώθησε να γράψει το «Ζ» ήταν η ίδια η κοινωνικοπολιτική ατμόσφαιρα της χώρας του ως το πρώτο μισό της δεκαετίας του 1960. Ένα πραγματικό, ιστορικό γεγονός που στιγμάτισε μεν τη χώρα σε μια εποχή που ήταν ήδη ταραχώδη αλλά απέκτησε συμβολικό χαρακτήρα και αποτέλεσε πηγή πολιτικού στοχασμού.

Ο Κώστας Γαβράς, τρία χρόνια μετά, χρησιμοποίησε το βιβλίο για να γυρίσει μια ταινία που αποθεώθηκε από το κοινό αλλά και τους κριτικούς. Αφορμή στάθηκε η επιβολή της δικτατορίας, αφορμή που τον έπεισε ότι ήταν επιτακτική ανάγκη να δημιουργήσει αυτή την ταινία. Παρά τις δυσκολίες –η έλλειψη χρηματοδότησης ταλαιπώρησε πολύ την παραγωγή- το «Ζ» πραγματοποιήθηκε και δικαίωσε τους πάντες, κατοχυρώθηκε δε ως εξαιρετικό δείγμα πολιτικού κινηματογράφου. Αν και δεν αναφέρεται ότι τόπος δράσης είναι η Ελλάδα, υπονοείται ωστόσο από πολλά στοιχεία. Αυτό ίσως συντέλεσε –μεταξύ άλλων- στο να ταυτιστούν οι πολίτες κάθε χώρας που έχει υποστεί ανάλογες θλιβερές καταστάσεις.

Εδώ και ένα μήνα και μέχρι τις 24 Φεβρουαρίου, στο Εθνικό Θέατρο, η Έφη Θεοδώρου δίνει τη δική της εκδοχή πάνω στο μυθιστόρημα του Βασιλικού. Προσαρμόζοντας δραματουργικά η ίδια το κείμενο, σκηνοθετεί μια παράσταση για την ιδεολογική στάση των ανθρώπων. Στο «αθηνόραμα», είπε ότι «το συγκεκριμένο έργο είναι μια διέξοδος στην αγωνία που ζούμε…ουσιαστικά παρακολουθεί τον αγώνα για την αποκάλυψη της αλήθειας». Οι κοινωνικοί και πολιτικοί προβληματισμοί της τότε εποχής συνδέονται με τη σημερινή; «Σήμερα, τα πράγματα μπορεί να μην είναι ακριβώς όπως τότε, όμως είναι ρευστά τα όρια του παρακράτους και των συνειδήσεων. Φτάσαμε πλέον σε ένα κομβικό σημείο. Μοιραία μπαίνεις και σε συγκρίσεις με το σήμερα και σκέφτεσαι πόσο έχουμε ανάγκη από συλλογικά κινήματα, ιδέες αλλά και πρόσωπα που θα κάνουν το βήμα και θα χαράξουν νέο δρόμο.» Η απάντηση της σκηνοθέτιδας δε θα μπορούσε να είναι πιο εύστοχη. Στο κτίριο Τσίλλερ και στη Νέα Σκηνή «Νίκος Κούρκουλος», το έντονο πολιτικό στοιχείο συναντά το λυρισμό του θεάτρου και εστιάζει στα διαχρονικά και οξύμωρα θέματα που απασχολούν μία χώρα.

Οι εποχές αλλάζουν. Σημαδεύονται από γεγονότα. Οι άνθρωποι βιώνουν ιστορικές στιγμές που καθορίζουν τις ζωές τους και τις επαναπροσδιορίζουν. Στο πέρασμα του χρόνου και ενώ το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο αλλάζει, οι ιδεολογικές αναζητήσεις είναι μία αναμφισβήτητη σταθερά. Το ιστορικό γεγονός που ενέπνευσε τη συγγραφή ενός σημαντικού βιβλίου, ενέπνευσε με τη σειρά του τη δημιουργία μίας σπουδαίας ταινίας. Σήμερα, 47 χρόνια μετά την έκδοση του «Ζ», αυτό το ιστορικό γεγονός δραματοποιείται και τοποθετείται με τη σειρά του στην τωρινή πραγματικότητα. Η δολοφονία ενός ανθρώπου με φωνή ενάντια στην αδικία και την παραφροσύνη της εξουσίας παραμένει επίκαιρο ζήτημα. Θλιβερή διαπίστωση ή απόλυτη αναγκαιότητα; Η τέχνη βοηθάει με τον τρόπο της να το ανακαλύψουμε…