Το συνώνυμο της αισθητικής Κοκό Σανέλ

Πασίγνωστη για τα διαχρονικά της σχέδια, τον ομώνυμο οίκο μόδας, το θρυλικό κοντό μαύρο φόρεμα και το ανάρπαστο άρωμα «Chanel Νο 5», η Κοκό ήταν ωστόσο πολλά περισσότερα από αυτά. 

Μεγαλωμένη σε ορφανοτροφείο, έμαθε από μικρή να ράβει, ενώ οι περιπέτειες της ζωής θα της φέρουν και μια σύντομη καριέρα στο τραγούδι.
 

Κι όλα αυτά μέχρι το 1910 και τα εγκαίνια του πρώτου της καταστήματος με καπέλα, που έμελλε να γίνει σύμβολο της παγκόσμιας υψηλής ραπτικής. 

Η πρωτοποριακή της άποψη για τη μόδα, που έψαξε να συνδυάσει την πολυτέλεια με την απλότητα, και η νεωτεριστική της φιλοσοφία για τη μοντέρνα αισθητική θα μετέτρεπαν το γυναικείο σώμα σε καμβά, πάνω στον οποίο θα άφηνε ανεξίτηλο στο στίγμα της η σημαντικότερη ίσως περσόνα στην ιστορία της υψηλής ραπτικής.

Όπως δήλωνε άλλωστε συχνά και η ίδια: «Η πολυτέλεια πρέπει να είναι άνετη, αλλιώς δεν είναι πολυτέλεια».

Ας δούμε τις περιπέτειες του βίου της γυναίκας που σημάδεψε τη μόδα όσο κανείς...

Πρώτα χρόνια



Η Κοκό Σανέλ γεννιέται ως Γκαμπριέλ Μπονέρ Σανέλ στις 19 Αυγούστου 1883 σε μια μικρή πόλη της Γαλλίας. Η ιστορική ειρωνεία ήθελε τη γυναίκα που έδωσε τέτοια έμφαση στην πολυτέλεια να μεγαλώσει σε ένα περιβάλλον κάθε άλλο παρά πολυτελές. 

Μετά τον θάνατο της μητέρας της σε τρυφερή ηλικία, η Σανέλ κλείνεται σε ορφανοτροφείο από τον πατέρα της, ο οποίος δούλευε ως πλανόδιος γυρολόγος και δεν μπορούσε να την προσέχει. Θα μεγαλώσει λοιπόν στο πλευρό καλογριών, που θα της διδάξουν από μικρή τα μυστικά της μοδιστρικής, μιας τέχνης που έμελλε να απογειώσει η Σανέλ στα χρόνια που θα έρχονταν. 



Η Σανέλ χρωστά το παρατσούκλι «Κοκό» σε έναν άλλο επαγγελματικό κλάδο: κατά τη σύντομη καριέρα της στο τραγούδι, εμφανιζόταν σε νυχτερινά κέντρα και καμπαρέ του Παρισιού, με το καλλιτεχνικό της ψευδώνυμο να σφραγίζει για πάντα τη ζωή της. 

Οι θαμώνες των κέντρων άρχισαν να την αποκαλούν «Κοκό» από τον τίτλο τραγουδιού που ερμήνευε, η ίδια ωστόσο ισχυριζόταν ότι το ψευδώνυμο ήταν η «συντομευμένη εκδοχή της κοκέτας (cocotte)», του γαλλικού όρου δηλαδή για τη γυναίκα που προσέχει την εμφάνισή της...

Πρωτεργάτρια της μόδας



Σε ηλικία 20 ετών, η Σανέλ συνδέεται ερωτικά με τον Ετιέν Μπαλσάν, ο οποίος θα προσφερθεί να τη βοηθήσει οικονομικά για να ανοίξει το καπελάδικο που ονειρευόταν στο Παρίσι. Έτσι κι έγινε, αν και πολύ σύντομα η Κοκό θα τον άφηνε για τον ακόμα πιο ευκατάστατο φίλο του, Άρθουρ «Μπόι» Σαπέλ, ο οποίος ήταν πρόθυμος να βάλει το χέρι βαθύτερα στην τσέπη. Αμφότεροι ωστόσο έπαιξαν καθοριστικά ρόλο στην πρώτη επιχειρηματική περιπέτεια της Σανέλ. 

Το 1910 ανοίγει λοιπόν το πιλοποιείο της στην οδό Καμπόν του Παρισιού, με τις δουλειές να πηγαίνουν καλά και τα μηνύματα να είναι ενθαρρυντικά. Σύντομα θα προσθέσει άλλα δύο καταστήματα στο επιχειρηματικό της πλάνο, ενώ την ίδια εποχή αρχίζει να ασχολείται σοβαρά με τον σχεδιασμό ρούχων. 

Η πρώτη σχεδιαστική της επιτυχία έρχεται από ένα παράδοξο: ένα φόρεμα που είχε φτιάξει για την ίδια, καμωμένο από παλιά φανέλα, μια κρύα μέρα του χειμώνα. Κι όταν οι κυρίες της καλής κοινωνίας θαμπώθηκαν από το φόρεμα και τη ρωτούσαν από πού το είχε προμηθευτεί, η Σανέλ προσφερόταν να τους σκαρώσει ένα ολόιδιο. 



Στη δεκαετία του 1920, η Σανέλ είχε ήδη κάνει όνομα στους παρισινούς κύκλους, με τον σχεδιασμό ρούχων να την απασχολεί πλέον σχεδόν αποκλειστικά. Τα καταστήματα Σανέλ «πετούσαν», ήταν ώρα λοιπόν για άνοιγμα: λανσάρει στην αγορά το πρώτο της άρωμα, το φοβερό και τρομερό Chanel No 5, το οποίο ήταν παράλληλα και το πρώτο άρωμα του κόσμου με το όνομα του σχεδιαστή στον τίτλο! Γιατί άρωμα; Γιατί είναι το «αόρατο, αξέχαστο και απόλυτο αξεσουάρ μόδας ... που προαναγγέλλει την άφιξή σου και παρατείνει την αναχώρησή σου», θα εξηγήσει αργότερα η ίδια. 

Το 1925, θα εγκαινιάσει στον χώρο της μόδας το θρυλικό πλέον ταγιεράκι Σανέλ, με το σακάκι χωρίς γιακά και τη στενή φούστα. Ο επαναστατικός της σχεδιασμός και η απαράμιλλη αίσθηση του καλού γούστου δεν είχαν όμοιό τους στην υψηλή ραπτική, γεγονός που την εγκαθίδρυσε στις συνειδήσεις του γυναικείου κοινού ως πρωτεργάτρια της μόδας. 

Ήταν όμως και το άλλο: δανειζόμενη στοιχεία από τα αντρικά ενδύματα της εποχής και βάζοντας πάνω από όλα την άνεση και την καλή εφαρμογή του ρούχου, η Σανέλ απελευθέρωσε τη γυναίκα από τους κορσέδες και τα λοιπά «περιοριστικά» ενδύματα του καιρού, δίνοντάς της έναν καλό λόγο να προτιμά τις δημιουργίες της. 



Μέσα στην ίδια δεκαετία, η Σανέλ θα ρίξει στην αγορά τη δεύτερη επαναστατική της ιδέα: το μικρό μαύρο φόρεμα! Πήρε το χρώμα του πένθους και έδειξε στην ανθρωπότητα πόσο σικ μπορούσε να είναι αν φορεθεί χωρίς προκαταλήψεις σε μια casual απογευματινή έξοδο. 

Αυτό ήταν, τα είχε καταφέρει! Μέσα σε λίγα χρόνια είχε γίνει σύμβολο της μόδας, επηρεάζοντας καθοριστικά τις εξελίξεις στην υψηλή ραπτική, με τους ανταγωνιστές της να τρέχουν να την προλάβουν. Η Σανέλ ήταν όμως πάντα ένα βήμα πιο μπροστά.

Κατάφερε να μπει στους λογοτεχνικούς και καλλιτεχνικούς παρισινούς κύκλους, έχοντας ήδη κατακτήσει την καλή κοινωνία. Σειρά είχαν πλέον τα κοστούμια για μπαλέτα και θέατρο, με την ίδια να ράβει τις εκπληκτικές δημιουργίες για τον «Ορφέα» του Ζαν Κοκτό. Στους προσωπικούς της φίλους συγκαταλέγονταν τόσο ο Κορτό όσο και ο Πάμπλο Πικάσο, ενώ διατήρησε και παθιασμένο ερωτικό δεσμό με τον συνθέτη Ιγκόρ Στραβίνσκι. 

Ερωτική ζωή και σκάνδαλο



Άλλο ένα καυτό ειδύλλιο της Σανέλ έμελλε να ξεκινήσει τη δεκαετία του '20: θα γνώριζε τον δούκα του Ουέστμινστερ πάνω στο σκάφος του το 1923, με τη σχέση τους να διαρκεί δεκαετίες ολόκληρες. Κι όταν ο δούκας θα της κάνει πρόταση γάμου, η Κοκό θα αρνηθεί λέγοντας: «Έχουν υπάρξει μπόλικες δούκισσες του Ουέστμινστερ, μόνο μία όμως Σανέλ»!

Η παγκόσμια οικονομική ύφεση της δεκαετίας του '30 θα επηρέαζε καθοριστικά την εταιρία της, ήταν ωστόσο το ξέσπασμα του Β' Παγκοσμίου Πολέμου που θα την ωθούσε να κλείσει τις επιχειρήσεις της. Απέλυσε το προσωπικό της και έβαλε λουκέτο στα καταστήματά της, ενώ κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στη Γαλλία, θα συνδεθεί ερωτικά με γερμανό αξιωματικό. 

Αυτό θα της εξασφάλιζε ειδική άδεια για να παραμείνει στο διαμέρισμά της στο ξενοδοχείο Ριτζ, ενώ μετά τα φονικά γεγονότα του πολέμου θα ανακρινόταν για τη σχέση της με τον ναζιστή αξιωματούχο. Δεν προέκυψε όμως συνέργεια και αφέθηκε ελεύθερη, με τις φήμες ωστόσο να κάνουν λόγο για παρασκηνιακή διαμεσολάβηση του προσωπικού της φίλου Ουίνστον Τσόρτσιλ, ώστε να μην κατηγορηθεί η Κοκό. 



Παρά το γεγονός βέβαια ότι αθωώθηκε, η κοινή γνώμη την είχε ήδη καταδικάσει, με τον δεσμό της με τον ναζιστή να λογίζεται προδοσία της χώρας. Η δημόσια εικόνα της είχε πληγεί ανεπανόρθωτα, με μόνη λύση την αυτοεξορία: η Σανέλ θα μοίραζε τον καιρό της μεταξύ της Ελβετίας και της εξοχικής της κατοικίας στη γαλλική επαρχία, αποτραβηγμένη από τη δημόσια ζωή. 

Παρά τα χρόνια που πέρασε στην αφάνεια, η Σανέλ δεν είχε πει ακόμα την τελευταία της λέξη: σε ηλικία 70 ετών, το 1954, θα κάνει θριαμβευτική επιστροφή στον χώρο της μόδας! Παρά τα πικρόχολα σχόλια του Τύπου και τις δηκτικές κριτικές των ειδικών της μόδας, οι «θηλυκές» δημιουργίες της και το άνετο look των ρούχων της, αμφότερα σήματα-κατατεθέν της Κοκό, κέρδισαν για δεύτερη φορά τις γυναίκες σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του κόσμου...

Τελευταία χρόνια



Το 1969, η συναρπαστική βιογραφία της Σανέλ θα απασχολήσει το Μπρόντγουεϊ, με το μιούζικαλ «Κοκό» να γίνεται γκράντε επιτυχία: η Κάθριν Χέπμπορν ενσάρκωσε ιδανικά τη θρυλική σχεδιάστρια και το κοινό παραληρούσε. 

Η Κοκό Σανέλ πέθανε στις 10 Ιανουαρίου 1971 στο διαμέρισμά της στο ξενοδοχείο Ριτζ του Παρισιού. Δεν παντρεύτηκε ποτέ, καθώς «δεν θέλησα να επιβαρύνω έναν άντρα περισσότερο από ένα πουλί», με εκατοντάδες κόσμου να τη συνοδεύουν στην τελευταία της κατοικία. Ως φόρο τιμής, οι περισσότερες από τις γυναίκες φορούσαν δημιουργίες της...

Κληρονομιά



Λίγο περισσότερο από μια δεκαετία μετά τον θάνατό της, ο σχεδιαστής Καρλ Λάγκερφελντ ανέλαβε τα ηνία του θρυλικού οίκου μόδας, για να συνεχίσει την πολύτιμη κληρονομιά της. Ο οίκος Σανέλ αποτελεί σήμερα ένα από τα «βαριά ονόματα» της βιομηχανίας μόδας, συνεχίζοντας τους καινοτόμους πειραματισμούς της γυναίκας που του δάνεισε το όνομά της. 

Συνάμα με τη διαχρονικότητα των σχεδίων της, που συνεχίζουν να απασχολούν τον κόσμο της μόδας, η ιστορία της ζωής της μαγνητίζει διαρκώς τα βλέμματα του κοινού, τάση που ενσαρκώθηκε στις πολυάριθμες βιογραφίες της, αλλά και τις απεικονίσεις της σε τηλεόραση και κινηματογράφο...