Οι εμβληματικές γυναικείες φιγούρες του 20ού αιώνα

Ο ρόλος της γυναίκας κατά τον προηγούμενο αιώνα αναμορφώθηκε άρδην: από σύζυγοι και νοικοκυρές, ξεχύθηκαν στον κόσμο και διεκδίκησαν τη θέση που τους αναλογούσε στην ακραία ανδροκρατούμενη κοινωνία. Οι γυναίκες διακρίθηκαν σε παραδοσιακά «αντρικούς» τομείς, όπως η επιστήμη και η πολιτική ηγεσία, και απέδειξαν στην πράξη ότι η φυλετική ανισότητα στερούταν κάθε βάσης. Μην περιμένετε ωστόσο να δείτε στη λίστα τα «μεγάλα ονόματα» του γυναικείου φύλου: οι ιστορίες των Μητέρα Τερέζα, Μαρί Κιουρί, Ίντιρα Γκάντι, Μάργκαρετ Θάτσερ, Εβίτα Περόν, Κοκό Σανέλ είναι λίγο-πολύ γνωστές.


Αντ' αυτού, θα παρελάσουν μια σειρά από λιγότερο γνωστές κυρίες, που έκαναν ωστόσο τη διαφορά στο πεδίο που εργάστηκαν, κάνοντας τον όρο «αδύναμο φύλο» να φαντάζει απλώς απομεινάρι της προπαγάνδας μιας άλλης εποχής... 

Jane Addams (1860-1935)



Όλοι οι «αναξιοπαθούντες» και δυστυχείς του κόσμου αυτού που βρήκαν βοήθεια από δίκτυα πολιτών και κοινωνικές οργανώσεις χρωστούν χάρη στην Jane Addams! Στα τέλη του 19ου αιώνα στο Σικάγο, η Τζέιν συνέλαβε την ιδέα ενός «καταφυγίου» για τα ασθενέστερα μέλη της γειτονιάς της: το πρώτο κοινωνικό δίκτυο πολιτών γεννιόταν. Ο ξενώνας προσέφερε νυχτερινό σχολείο για ενήλικες, παιδικό σταθμό, γυμναστήριο και χώρους συνάντησης για τη σύσφιξη των σχέσεων της κοινότητας. Το «Hull House» της φιλοξενούσε 25 γυναίκες, ενώ πάνω από 2.000 άνθρωποι επισκέπτονταν τον κοιτώνα της εβδομαδιαίως. Καθώς η φήμη και η επιρροή της στην πόλη μεγάλωνε, η Άνταμς έγινε άτυπη σύμβουλος του κυβερνήτη του Ιλινόις, προωθώντας δραστικά μια σειρά από βελτιωτικά μέτρα, όπως καλύτερη υγιεινή και αξιοπρεπέστερες μαιευτικές μεθόδους. Ο παράλληλος αγώνας της μάλιστα για την ειρήνη και την ψήφο των γυναικών αναγνωρίστηκε από την οικουμένη και έγινε η πρώτη Αμερικανίδα στην οποία απονεμήθηκε ποτέ το Νόμπελ Ειρήνης... 

Corazon Aquino (1933-2009)



Η Cory Aquino δεν είχε πολιτικές φιλοδοξίες, μέχρι τη στιγμή βέβαια που ο γερουσιαστής σύζυγός της Benigno Aquino δολοφονήθηκε το 1983. Σχεδόν αμέσως έγινε η φωνή όλων των αντιφρονούντων του απολυταρχικού καθεστώτος του προέδρου Ferdinand Marcos και κατέβηκε στις εκλογές του 1986. Κι ενώ το «πειραγμένο» αποτέλεσμα των εκλογών αναγόρευε και πάλι πρόεδρο τον Marcos, οι ειρηνικές διαδηλώσεις που διοργάνωσε θα της έδιναν κάποια στιγμή την εξουσία της χώρας. Η πρώτη γυναίκα στην προεδρία των Φιλιππίνων θα γινόταν το σύμβολο του αγώνα για δημοκρατία στο νησί. Οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις που ευαγγελίστηκε ωστόσο θα συναντούσαν τη σθεναρή αντίσταση του καθεστώτος που δεν έλεγε να παραιτηθεί από τα τεκταινόμενα...

Rachel Carson (1907-1964)


Αν δεν ήταν η Rachel Carson, το «πράσινο» κίνημα μπορεί να μην υπήρχε σήμερα! Το μνημειώδες έργο της «Silent Spring» κατέγραψε την καταστροφική επίδραση των φυτοφαρμάκων στο περιβάλλον και οδήγησε στη συνειδητοποίηση της οικολογικής καταστροφής που ερχόταν ταχύτατα. Οι πρώτες οργανώσεις για την προστασία του περιβάλλοντος ξεπήδησαν από τη δουλειά της, ενώ περιώνυμες είναι και οι εργασίες της για την εκλαΐκευση επιστημονικών όρων που αφορούσαν στη φυσική ιστορία του πλανήτη και τη ζωή στους ωκεανούς...

Rosa Parks (1913-2005)



Μία και μόνο μία πράξη φτάνει για να εντάξει τη Rosa Parks στις εμβληματικές φιγούρες του 20ού αιώνα: η απόφασή της να μην παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό άντρα στο λεωφορείο τον Δεκέμβριο του 1955! «Η μόνη κούραση που είχα είναι να ενδίδω συνεχώς», είπε η Parks και έγινε μονομιάς σύμβολο του αγώνα των έγχρωμων για μια πιο δίκαιη κοινωνία. Δεν ήταν βέβαια η πρώτη φορά που η ακτιβίστρια μοδίστρα αρνιόταν να υπακούσει τον νόμο: ήδη από το 1943 εργαζόταν πυρετωδώς για την ισότητα των Αφρο-Αμερικανών, η πράξη της αυτή έμελλε ωστόσο να την κάνει το πρόσωπο του αγώνα: η άρνησή της να σηκωθεί από τη θέση της στο λεωφορείο θα τη φέρει κατευθείαν στη φυλακή. Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα των έγχρωμων συναντούσε τη μαρτυρική φιγούρα που χρειαζόταν...

Aretha Franklin (1942-σήμερα)



Η «βασίλισσα της σόουλ», που απαιτούσε με τα τραγούδια της «Σεβασμό», ήταν η πρώτη γυναίκα που περιλήφθηκε στο Hall of Fame του «Rock and Roll» το 1987. Η τραγουδίστρια, πιανίστρια και συνθέτρια έχει κατακτήσει τα περισσότερα βραβεία Grammy (11) από κάθε άλλη φωνή της R&B, το μεγαλύτερο επίτευγμά της ωστόσο είναι ότι είναι αυτοδίδακτη μουσικός. Όσο για τον πρώτο της δίσκο, τον έγραψε και τον ηχογράφησε σε ηλικία 14 ετών. Η «κυρία της Soul» θα σημάδευε τη μουσική με τρόπο που θα έμενε αξέχαστος...

Estée Lauder (1908-2004)



Γεννημένη στο Queens της Νέας Υόρκης, η Estée Lauder ξεκίνησε νωρίς την καριέρα της στον χώρο της ομορφιάς, βοηθώντας τον χημικό θείο της να δημιουργεί κρέμες περιποίησης και αρώματα στην κουζίνα του σπιτιού τους. Το 1946, η Lauder και ο άντρας της θα ίδρυαν τη θρυλική πλέον εταιρία Estée Lauder Co. με μόνο 4 προϊόντα. Η ίδια μάλιστα, στην προσπάθειά της να προωθήσει τα καλλυντικά της, θα έβγαινε στον δρόμο, τη φημισμένη 5η Λεωφόρο της Νέας Υόρκης, επιδεικνύοντας τα προϊόντα της φίρμας της. Δική της μάλιστα είναι και η ιδέα του «δώρου με κάθε αγορά», που σήμερα είναι κοινός πωλησιακός τόπος. Το 1953 η Estée εγκαινίασε τα έλαια μπάνιου, γεγονός που εκτόξευσε τη δημοτικότητά της στα ύψη. Τα υπόλοιπα είναι λίγο-πολύ ιστορία, αυτό που αξίζει ωστόσο να αναφερθεί είναι ότι η καινοτόμος και οραματίστρια Estée έδινε το «παρών» σε κάθε εγκαινιασμό νέου καταστήματος. Δεν άφηνε τίποτα στην τύχη του...

Margaret Mead (1901-1978)


Η πασίγνωστη ανθρωπολόγος και δευτερευόντως επιμελήτρια μουσείων και ακτιβίστρια του φεμινιστικού κινήματος είπε κάποτε: «πέρασα το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου μελετώντας τις ζωές άλλων ανθρώπων, απομακρυσμένων ανθρώπων, ώστε να καταλάβουν οι Αμερικανοί καλύτερα τους εαυτούς τους». Ο πολιτισμικός σχετικισμός που εισήγαγε στην ανθρωπολογία είναι το μεγαλύτερό της κληροδότημα στην επιστήμη, μια εντελώς καινούρια θεωρητική ματιά στην έννοια του «απολίτιστου βάρβαρου»: οι «πρωτόγονες» φυλές δεν θα ήταν πλέον βάρβαρες, αλλά κοινωνικές οντότητες με πλούσια αλληλεπίδραση και πολιτισμική ιστορία...

Jiang Qing (1914-1991)



Περισσότερο γνωστή ως «η σύζυγος» του Μάο, η Jiang δεν έκρυψε ποτέ τις πολιτικές της φιλοδοξίες. Με πλούσιο παρελθόν ως ηθοποιός, μπόλικους αποτυχημένους γάμους και φυλάκιση για τις εξτρεμιστικές πολιτικές της θέσεις, η Qing έγινε σύζυγος του Μάο το 1938. Κατάφερε μάλιστα να αναρριχηθεί στα υψηλότερα κλιμάκια του Κομμουνιστικού Κόμματος και να γίνει κάποια στιγμή μέλος της ηγετικής τετράδας της χώρας. Η «συμμορία των τεσσάρων», όπως έμεινε γνωστή, παρήγγειλε την καταστροφή των αρχαίων βιβλίων και του «παλιού» πολιτισμού της Κίνας, ενώ κυνήγησαν λυσσαλέα όλους τους αντιφρονούντες. Ο φόρος αίματος που ζήτησε η τετράδα δεν είναι γνωστός, υπολογίζεται ωστόσο σε πάνω από 500.000 ανθρώπους από το '66-'69. Κι ενώ οι ιστορικοί συμφωνούν σήμερα ότι ήταν η τετράδα -και όχι ο Μάο- πίσω από την Πολιτιστική Επανάσταση της Κίνας, η Jiang κατηγορούσε τον Mao για τις βιαιότητες: «ήμουν το σκυλάκι του Μάο, δάγκωνα όποιον μου έλεγε να δαγκώσω»! Η Jiang δεν μετάνιωσε ωστόσο ποτέ για τον πόνο που προκάλεσε στη χώρα της: αντί να ζητήσει συγνώμη και να της δοθεί χάρη, επέλεξε να περάσει μια δεκαετία στη φυλακή, πριν αυτοκτονήσει το 1991. Η διαβόητη ηγέτιδα άφησε το στίγμα της ανεξίτηλο στη σύγχρονη ιστορία της Κίνας...

Margaret Sanger (1879-1966)



Κάθε σεξουαλικά ενεργός άνθρωπος που δεν σκέφτεται τη μητρότητα πρέπει να ευχαριστεί τη Margaret Sanger. Ως νοσοκόμα σε νοσοκομείο των εξαθλιωμένων περιχώρων της Νέας Υόρκης, η Sanger πέρασε πολύ χρόνο να περιθάλπει γυναίκες που είχαν τραυματιστεί ανεπανόρθωτα από παράνομες και κακοεκτελεσμένες αμβλώσεις. Ως αποτέλεσμα, συνέλαβε την ιδέα ότι η αντισύλληψη ήταν η βασιλική οδός για την ελευθερία της γυναίκας (και μια διέξοδος από τη φτώχεια), παράδειγμα που διέκρινε και στη ζωή της μητέρας της, η οποία και πέθανε νέα πάνω στη γέννα του 11ου παιδιού της. Και παρόλο που στην εποχή της η αντισύλληψη ήταν παράνομη (και ανύπαρκτη), η Sanger ίδρυσε και λειτούργησε μέχρι τον θάνατό της το πρώτο αμερικανικό ίδρυμα για τον έλεγχο των γεννήσεων [American Birth Control League] και έδωσε σημαντική ώθηση στην έρευνα και τη χρηματοδότηση για το πρώτο αντισυλληπτικό χάπι που έπαιρνε άδεια από τον αμερικανικό οργανισμό φαρμάκων.

Gloria Steinem (1934-σήμερα)



Όταν η Hillary Clinton γινόταν η πρώτη γυναίκα υποψήφια για την προεδρία της Αμερικής με καλές πιθανότητες, στο μυαλό όλων των Αμερικανίδων ερχόταν η Gloria Steinem και η δικαίωση του φεμινιστικού της αγώνα. Η περίφημη ακτιβίστρια είχε συνοψίσει το 2008 τα ιδεώδη του φεμινισμού: «ο φεμινισμός δεν ήταν ποτέ κίνηση για να βρει δουλειά μια γυναίκα. Είναι η προσπάθεια να γίνει η ζωή πιο δίκαιη για όλες τις γυναίκες παντού». Πολύ δύσκολα μπορεί να βρει κανείς γυναικείες οργανώσεις στη Δύση που να μη χρωστούν τη δημιουργία ή την έμπνευσή τους στη δουλειά της Steinem για ίσα δικαιώματα μεταξύ των δύο φύλων. Ο πολιτικός ακτιβισμός και η παθιασμένη της φύση έκαναν δημοφιλές το «γυναικείο κίνημα» ήδη από το 1970, ενώ η πλέον περίφημη αποκάλυψή της ήταν όταν υποδύθηκε το «κουνελάκι» του Playboy για να καταγγείλει τον ρόλο και την εκμετάλλευση των γυναικών στα περίφημα κλαμπ του δημοφιλούς αντρικού περιοδικού...

Virginia Woolf (1882-1941)



Η συγγραφέας και κριτικός Virginia Woolf, πέρα από πιονέρος της μοντέρνας γραφής, βοήθησε τα μέγιστα στην αποκάλυψη της γυναικείας καταπίεσης στις αρχές του 20ού αιώνα από το πολιτικό και κοινωνικό κατεστημένο. Με την πένα της ξεσκέπασε και εξερεύνησε τη γυναικεία σεξουαλικότητα, αλλά και τους πολλαπλούς ρόλους που καλούταν να παίξει η γυναίκα σε μια εποχή που μόλις είχε αναδυθεί. Η χρόνια κατάθλιψή της θα την οδηγούσε τελικά στην αυτοκτονία, όχι βέβαια προτού αφήσει πλούσια συγγραφική κληρονομιά.