Προβλήματα υλοποίησης πολιτικών επιλογών

Η κατηγορία των golden boys, τεχνοκρατών οι οποίοι αμείβονταν με όρους αγοράς για να προσφέρουν υπηρεσίες σε φορείς του Δημοσίου, είναι γνωστή από την προηγούμενη κυβέρνηση. Ο θεωρητικός σκοπός της αξιοποίησής τους, αντί κάποιων απλών κομματικών στελεχών, ήταν η αλλαγή της νοοτροπίας διοίκησης των οργανισμών λόγω της μεταφοράς εξειδικευμένης τεχνογνωσίας ανθρώπων οι οποίοι είχαν μάθει να λειτουργούν εκτός των άρρωστων πρακτικών του κρατικού μηχανισμού.

Ως κίνηση, ήταν θετική - αλλά εντελώς αποσπασματική, γι’αυτό και απέτυχε παταγωδώς. Όταν ο κάθε υπάλληλος είχε συνηθίσει σε κομματικούς ελιγμούς για να εξυπηρετήσει το προσωπικό του συμφέρον, μια προσέγγιση που περιελάμβανε τη λέξη «δουλειά» ήταν απλά εκτός του προβλεπομένου modus operandi και ενεργοποιούσε την αντίδραση «Ξέρεις πόσους άλλους έχω δει εγώ στην καρέκλα που κάθεσαι; Θα παγώσω τα πάντα μέχρι να φύγεις.».

Οποιαδήποτε προσπάθεια αλλαγής προσέκρουε σε «ανάγκη έγκρισης των μέτρων από την πολιτική ηγεσία», δηλαδή από τις πιέσεις των υπαλλήλων που, έμμεσα ή άμεσα, απειλούσαν τον εκάστοτε Υπουργό είτε με «τα άπλυτα στη φόρα» είτε με συνδικαλιστικό εμπάργκο. Το αποτέλεσμα: οι προσπάθειες των τεχνοκρατών έμεναν πάντα στα χαρτιά.

Σα να μην έφτανε αυτό, οι πολιτικοί φελλοί που δυσαρεστήθηκαν από τη στέρηση της ηδονής της εξουσίας λόγω των golden boys, υπέσκαπταν συστηματικά την προσπάθειά τους, με στόχο να μετατρέψουν ακόμα και τα στοιχειώδη της διοίκησης σε μείζονα ζητήματα προς βαθειά πολιτική σκέψη και απόφαση – την οποία δεν λάμβαναν ποτέ αλλά απομυζούσαν τα οφέλη από τη διαπραγμάτευσή της στο διηνεκές. Με την αλλαγή της κυβέρνησης δε, όχι μόνο δεν κεφαλαιοποιήθηκε η προσπάθειά τους, όχι μόνο δεν θωρακίστηκε θεσμικά και λειτουργικά ο διαφορετικός τρόπος οργάνωσης που προσπάθησαν να εισάγουν, αλλά λοιδορήθηκαν, εκδιώχθηκαν και σπιλώθηκαν σαν αποδιοπομπαίος τράγος.

Το βαθύ κράτος δεν άργησε να βρει τα κατάλληλα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να κατέχει η νέα φουρνιά διοίκησης, ή αλλιώς “silver boys”, όπως γλαφυρά τους ονόμασε ο τύπος. Άγουρα, αδούλευτα πρόσωπα, πλούσια σε πτυχία και περγαμηνές αλλά χωρίς ένα ένσημο στο πεζοδρόμιο, με χαμηλό προφίλ και άριστοι χειριστές του blackberry, ούτως ώστε να λαμβάνουν έγκριση για κάθε τους κίνηση. Άριστοι στην διαχείριση των μέσων επικοινωνίας αλλά, όπως αποδείχθηκε εκ του αποτελέσματος, ανεπαρκείς στην πρόσθεση πρωτογενούς περιεχομένου στην επικοινωνία. Δεινοί στην εύρεση πληροφορίας αλλά ρηχοί στην ανάλυση, στην συνδυαστική σκέψη και στην πρόσθεση αξίας επί της πληροφορίας που βρήκαν.

Δεν φταίνε αυτοί. Αυτό τους ζήτησαν. Όταν μια κυβέρνηση έχει πολλές δημιουργικές ιδέες για τη χρήση των νέων τεχνολογιών αλλά δεν έχει στρατηγική, απλά προσπαθεί να βελτιστοποιήσει εργαλεία τα οποία δεν ξέρει σε τι ακριβώς είναι χρήσιμα. Αν εξαιρέσουμε τις φιλότιμες προσπάθειες της Γ.Γ. Πληροφοριακών Συστημάτων και ολίγων άλλων πέριξ του Μαξίμου, τα υπόλοιπα είναι ασκήσεις επί χάρτου και άνευ αποτελέσματος.

Μα η δημόσια διαβούλευση των νομοσχεδίων δεν αποτέλεσε στοιχείο αναβάθμισης του πολιτικού διαλόγου και της συμμετοχής των πολιτών; Δυστυχώς όχι: όταν ξέρεις το επίπεδό σου –ή το διαπιστώνεις από τα σχόλια στο προς δημόσια διαβούλευση πόνημά σου– δεν μπαίνεις σε καμία μορφής συζήτηση ή τροποποίησή του. Αυτό ακριβώς έγινε μέχρι τώρα: ελλείψει ουσίας, η δημόσια διαβούλευση έγινε ενέργεια «στου κουφού την πόρτα». Κανένα σχέδιο νόμου δεν τροποποιήθηκε λόγω αξιοποίησης κάποιων σχολίων, γι’αυτό και η διαδικασία ξέφτισε.

Γιατί δεν αντιδρά το πολιτικό σύστημα στα silver boys με τον ίδιο τρόπο που αντιδρούσε στα golden boys; Πλέον των αποτελεσμάτων της γενικότερης σύσφιξης λόγω των χρηματοοικονομικών δυσχερειών, η αντίδραση υπήρχε σε κάποια δράση: δεν υπάρχει δράση, άρα δεν υπάρχει και λόγος αντίδρασης. Όλος ο κρατικός μηχανισμός έχει κατεβάσει τα μολύβια, όχι μόνο λόγω των μισθολογικών περικοπών αλλά κυρίως λόγω της χαρακτηριστικής αναποφασιστικότητας των διοικούντων. Η πλήρης επαναφορά του κλίματος «να φύγουμε αλώβητοι».

Μήπως αυτό συμβαίνει λόγω των σημαντικά χαμηλότερων απολαβών των στελεχών διοίκησης; Όχι. Αφενός γιατί όσα και να παίρνεις για να μην κάνεις τίποτα, είναι αρκετά. Αφετέρου, παρά τις σημαντικές μειώσεις στους προϋπολογισμούς Υπουργείων και φορέων, τα μυστικά κονδύλια πολλαπλασιάστηκαν. Το Πρόγραμμα «Διαύγεια» εφαρμόστηκε στις μικροαναθέσεις για στυλό, χαρτί και καφέδες στα πλαίσια ενός ασφυκτικά συρρικνωμένου προϋπολογισμού, ενώ το Πρόγραμμα «Φίλοι & Συγγενείς» εφαρμόστηκε για τα διογκωμένα κονδύλια για λίγους και εκλεκτούς. Αμιγώς κομματικά επαγγελματική συμπεριφορά, όχι όμως και εθνικά συνεπής.

Ποιο είναι λοιπόν το γενικότερο αποτέλεσμα για την πατρίδα; Οι κομματικοί μεγαλουργούν χωρίς ιδιαίτερη προσπάθεια και ο κάθε εγκάθετος με δημόσιο βήμα ξεκατινιάζει –κατ’επιλογήν του βάσει επιβαλλόμενων κριτηρίων– όποιον έχει δικαίωμα υπογραφής για την οποιαδήποτε μικροδαπάνη.

Υπάρχει κίνητρο για να αλλάξει η χώρα; Όσο δεν ενοχλείται το βαθύ κράτος, ό,τι και να αποτελέσει πολιτική απόφαση πως πρέπει να αλλάξει, δεν θα αντιμετωπίσει πρόβλημα στην υλοποίησή του μεν, δεν θα έχει ουσιαστική επίδραση δε. Αν ενοχληθεί η δυνατότητα του βαθέος κράτους να εξασφαλίσει τη βιωσιμότητά του, απλά θα τύχει απόρριψης.

Ξεκαθάρισμα μπορεί να γίνει μόνο από μη κομματικές ‘ειδικές δυνάμεις’ με πατριωτισμό και τεχνογνωσία.

Ministre plénipotentiaire

Προβλήματα υλοποίησης πολιτικών επιλογών