Οι ελληνικές χρεοκοπίες στο μικροσκόπιο του Forbes

Σε εκτενή ιστορική αναδρομή στις δύσκολες δημοσιονομικά εποχές που βίωσε το ελληνικό έθνος προχώρησε το αμερικανικό περιοδικό Forbes, σημειώνοντας πως οι χρεοκοπίες έχουν άρωμα Ελλάδας.

Μπορεί η Ελλάδα να βρίσκεται στο κέντρο της κυρίαρχης κρίσης χρέους, έχοντας χρεοκοπήσει πέντε φορές στην ιστορία της, αλλά απέχει πολύ από την κορυφή της λίστας, με τη Βενεζουέλα και το Εκουαδόρ να βρίσκονται στην πρώτη θέση με δέκα χρεοκοπίες η κάθε μία.


Η πρώτη καταγεγραμμένη χρεοκοπία στην ελληνική ιστορία έγινε τον 4ο π.Χ. αιώνα, όταν 13 πόλεις-κράτη της Ελλάδας δανείστηκαν κεφάλαια από τον ναό της Δήλου. Οι περισσότεροι από τους δανειστές δεν κατάφεραν ποτέ να αποπληρώσουν τα δάνεια και ο ναός "έγραψε" απώλειες 80% επί του κεφαλαίου του.


Το πρώτο "επεισόδιο" στη σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας, καταγράφεται στις αρχές του πολέμου ανεξαρτησίας της χώρας και το τελευταίο κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης των αρχών της δεκαετίας του '30.


"Η συνδυασμένη διάρκεια της περιόδου κατά την οποία η Ελλάδα ήταν χρεοκοπημένη στη σύγχρονη εποχή ανέρχεται σε 90 χρόνια, ή περίπου στο ήμισυ της συνολικής περιόδου κατά την οποία η χώρα είναι ανεξάρτητη!" αναφέρει το δημοσίευμα.


Η Ελλάδα έχει κηρύξει χρεοστάσιο πέντε φορές στη σύγχρονη ιστορία της (το 1826, το 1843, το 1860, το 1894 και το 1932). Η πρώτη περίπτωση καταγράφεται στις αρχές της Ελληνικής Επανάστασης και το τελευταίο κατά τη διάρκεια της μεγάλης ύφεσης στις αρχές της δεκαετίας του 1930.


Η Ελλάδα, πάντως, δεν διεκδικεί την πρωτιά όσον αφορά τον αριθμό των χρεοκοπιών. Το Εκουαδόρ και η Βενεζουέλα, με δέκα χρεοκοπίες η καθεμία, είναι σε αυτό τον τομέα οι αδιαμφισβήτητες "πρωταθλήτριες" χώρες.


Στο έλεος των τοκογλύφων


Ο πόλεμος για την ανεξαρτησία της Ελλάδας ξεκίνησε το 1821 και στόχο είχε τον τερματισμό της οθωμανικής κυριαρχίας. Το 1824 εξασφαλίστηκε από το Χρηματιστήριο του Λονδίνου δάνειο ύψους 472.000 στερλινών, προκειμένου να συνεχιστεί ο αγώνας. Η προσφορά υπερκαλύφθηκε, και από τους αγοραστές απαιτήθηκε να καταβάλουν μόνο το 10% της τιμής αγοράς, με την υπόσχεση ότι θα καταβάλουν το υπόλοιπο αργότερα. Επιπλέον δάνειο ύψους 1,1 εκατομμυρίου στερλινών χορηγήθηκε το 1825.


Το δυστύχημα σε ό,τι αφορά αυτά τα δύο δάνεια ήταν ότι οι κερδοσκόποι και οι μεσάζοντες στο Λονδίνο καρπώθηκαν το μεγαλύτερο μέρος των ποσών προτού η Ελλάδα λάβει τα κεφάλαια. Ένα άλλο θέμα ήταν ότι ο πόλεμος για ανεξαρτησία μετατράπηκε σύντομα σε εμφύλια σύρραξη, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζει κανείς ποιος θα έπρεπε τελικά να παραλάβει αυτά τα κεφάλαια.


Τόκοι δεν καταβλήθηκαν ποτέ στους ομολογιούχους των δύο αυτών δανείων και η αξία των ομολόγων σταδιακά μειώθηκε σε ένα κλάσμα της ονομαστικής τιμής. Μόλις το 1878 η ελληνική κυβέρνηση κατάφερε να προχωρήσει σε διακανονισμό των δανείων, που μέχρι τότε και με τους συσσωρευμένους τόκους είχαν ξεπεράσει τα 10 εκατομμύρια στερλίνες.
Το 1832 χορηγήθηκε ένα ακόμα δάνειο στην Ελλάδα, συνολικού ύψους 60 εκατομμυρίων δραχμών. Το δάνειο κανονίστηκε από τις κυβερνήσεις της Γαλλίας, της Ρωσίας και της Βρετανίας και υποτίθεται ότι χορηγήθηκε προκειμένου να βοηθήσει την Ελλάδα να "χτίσει" την οικονομία της και να διαχειριστεί τα αρχικά στάδια της διακυβέρνησης.


Τα κεφάλαια κατά το μεγαλύτερο μέρος τους κατασπαταλήθηκαν για τη διατήρηση του στρατού και του Βαυαρού πρίγκιπα Όθωνα, ο οποίος έγινε βασιλιάς της Ελλάδας από τους Άγγλους. Η Ελλάδα κατάφερε να τηρήσει τις δανειακές της υποχρεώσεις μέχρι το 1843, όταν η κυβέρνηση σταμάτησε να καταβάλλει τις δόσεις της.


Μετά τη χρεοκοπία αυτή, η Ελλάδα αποκλείστηκε από τις διεθνείς αγορές κεφαλαίου για αρκετές δεκαετίες. Στο διάστημα αυτό, η κυβέρνηση εξαρτήθηκε από την Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας για τον δανεισμό της. Οι ανάγκες της κυβέρνησης ήταν στην αρχή περιορισμένες, ωστόσο σύντομα αυξήθηκαν και η Εθνική Τράπεζα της χορήγησε κεφάλαια με επιτόκια διπλάσια του διεθνούς επιτοκίου δανεισμού.


Αφού η ελληνική κυβέρνηση προχώρησε σε διακανονισμό των χρεών της το 1878, οι παγκόσμιες αγορές κεφαλαίου άνοιξαν και πάλι για την Ελλάδα και οι δανειστές προθυμοποιήθηκαν αμέσως να χορηγήσουν στη χώρα κεφάλαια. Αυτός ο δανεισμός αυξήθηκε σε μη βιώσιμα επίπεδα και η κυβέρνηση προχώρησε σε στάση πληρωμών το 1893.
Το 1898 οι ξένες πιέσεις οδήγησαν την Ελλάδα να αποδεχθεί τη δημιουργία της Διεθνούς Επιτροπής για τη Διαχείριση του Ελληνικού Χρέους. Αυτή η επιτροπή ήλεγχε την οικονομική πολιτική της χώρας καθώς και την είσπραξη των φόρων.


Στις αρχές της δεκαετίας του 1930, πολλές χώρες χρεοκόπησαν καθώς η παγκόσμια οικονομία συρρικνωνόταν και εισερχόταν στη γνωστή μεγάλη ύφεση. Η Ελλάδα επέβαλε μορατόριουμ στην αποπληρωμή του ξένου χρέους της το 1932. Αυτή η χρεοκοπία διήρκεσε μέχρι το 1964, για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα δηλαδή από οποιαδήποτε άλλη χρεοκοπία της χώρας.


Το δημοσίευμα καταλήγει με την επισήμανση ότι η ιστορία του ελληνικού χρηματοοικονομικού συστήματος δεν είναι ενθαρρυντική για τους επενδυτές, που ελπίζουν πως η Ελλάδα θα αποφύγει τη χρεοκοπία. Κάποιοι όμως μπορεί να παρηγορηθούν από το γεγονός ότι, αν και οι προηγούμενες χρεοκοπίες δημιούργησαν προβλήματα στις αγορές, ωστόσο το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα δεν έπαθε ποτέ μακροχρόνια ζημιά από τα γεγονότα αυτά.