Ιδιαίτερες παραδόσεις από όλο τον κόσμο

Τα περισσότερα έθιμα της λίστας μας αποτελούν πλέον ιστορικές καταγραφές, αφού φαίνεται να έχουν εγκαταλειφθεί (και στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτό μάλλον καλό είναι). Οι πρακτικές θεωρήθηκαν αργότερα φρικιαστικές και αποτρόπαιες ακόμα και από τους πολιτισμούς που τις υιοθέτησαν, με πολλές από αυτές να λαμβάνουν χώρα μέχρι και τις αρχές του 20ού αιώνα. Κάποιες βέβαια παραμένουν σε χρήση, εγείροντας ερωτήματα για τη χρησιμότητα και την κοινωνική τους λειτουργία.
 

Ας δούμε λοιπόν περίεργες παραδόσεις που είχαν κάποτε την τιμητική τους στον κόσμο...

Γκέισες



Η παραδοσιακή σύλληψη της γκέισας έχει πλέον αντικατασταθεί από ένα «μοντέρνο» σύστημα, την ίδια στιγμή που ο αριθμός τους έχει φθίνει καθοριστικά. Στις αρχές του 1900, υπήρχαν στην Ιαπωνία κάπου 25.000 γκέισες, ενώ στη δεκαετία του 1930 ο αριθμός τους εκτοξεύτηκε στις 80.000, με τις περισσότερες να εντοπίζονται στο Κιότο, την παλιά πρωτεύουσα της χώρας. Σήμερα ο αριθμός τους έχει συρρικνωθεί και κάπου 10.000 γκέισες παρέχουν πλέον τις υπηρεσίες τους, αν και με τελείως διαφορετικό τρόπο, καθώς οι αυθεντικές γκέισες σπανίζουν. Η σύγχρονη εκδοχή της γκέισας είναι περισσότερο δυτικότροπη: δεν προέρχονται από φτωχές οικογένειες ούτε μεγαλώνουν σε ειδικά σπίτια για γκέισες από παιδιά, την ίδια στιγμή που το να γίνει κάποια γκέισα είναι σήμερα πολύ εύκολο, με τον κληρονομικό χαρακτήρα της παράδοσης να έχει χαθεί οριστικά. Η εκπαίδευσή τους παραμένει ωστόσο όσο αυστηρή ήταν άλλοτε: απαιτείται μεγάλος βαθμός πειθαρχίας και αφοσίωσης από τα νεαρά κορίτσια για να μάθουν την τέχνη του παραδοσιακού ιαπωνικού χορού, μουσικής, τραγουδιού και πολλά ακόμη. Και κάτι ακόμα: οι παραδοσιακές γκέισες δεν προσέφεραν σεξουαλικές υπηρεσίες όπως πολλές από τη σύγχρονη εκδοχή τους...

Μονομαχίες



Η διαδεδομένη πρακτική των δυτικών κοινωνιών από τον 15ο έως και τον 20ό αιώνα δεν χρειάζεται συστάσεις: η μονομαχία ήταν ο συναινετικός και θανάσιμος αγώνας μεταξύ δύο προσώπων, με τα ίδια φονικά εργαλεία και με ρητούς κανονισμούς που οι δυο τους συμφωνούσαν, και λάμβανε χώρα για θέματα τιμής, παρουσία πάντα αξιόπιστων μαρτύρων. Ήταν η πρόθεση του «εύθικτου» να αποκαταστήσει την κηλιδωμένη τιμή του που καλούσε σε μονομαχία τον άνθρωπο που τον είχε βλάψει ηθικά (ή/και ουσιαστικά), με τον σκοπό της διαδικασίας να μην είναι τόσο ο θάνατος του αντιπάλου όσο η ικανοποίηση του εγωισμού του, για την οποία ήταν διατεθειμένος να ρισκάρει τη ζωή του. Οι μονομαχίες γίνονταν με διαφόρων ειδών σπαθιά ενώ από τον 18ο αιώνα και έκτοτε συνήθως με πιστόλια, την ίδια στιγμή που αργότερα αναπτύχθηκαν ειδικά όπλα μονομαχίας για τους ευκατάστατους ευγενείς. Ο προσβεβλημένος απαιτούσε «ικανοποίηση» από τον αντίπαλό του μέσω μιας προσβλητικής χειρονομίας, συνήθως πετώντας το γάντι του μπροστά στα πόδια του, πρακτική από την οποία προέκυψε και η περίφημη φράση...

Ευνούχοι



Η πρακτική του ευνουχισμού σηματοδοτούσε μια ιδιαίτερη κοινωνική λειτουργία για τον ευνούχο και ήταν διαδεδομένη σε πολυάριθμους πολιτισμούς. Στην Κίνα, για παράδειγμα, ο ευνουχισμός ήταν από παραδειγματική τιμωρία μέχρι και ευκαιρία για επαγγελματική αποκατάσταση, καθώς ήταν ο μόνος τρόπος να δουλέψει κάποιος στο αυτοκρατορικό παλάτι. Στο τέλος της δυναστείας των Μινγκ, οι ευνούχοι του παλατιού έφτασαν στις 70.000, με πολλούς από αυτούς να απολαμβάνουν ανώτατα αξιώματα και ιδιαίτερες τιμές. Τέτοια ήταν μάλιστα η αξία του ευνουχισμού αλλά και το μέλλον που μπορούσε να εξασφαλίσει στον ευνούχο που η διαδεδομένη πρακτική του αυτο-ευνουχισμού έπρεπε να απαγορευτεί, αφήνοντας το 1912 -όταν η επαγγελματική αποκατάσταση των ευνούχων πήρε τέλος- λιγότερο από 470. Ευνούχους συναντάμε και στα χαρέμια του οθωμανού σουλτάνου, την ίδια στιγμή που και η Δύση αγκάλιασε την πρακτική, με μια ελαφρώς διαφορετική λειτουργία: καλλίφωνα αγόρια ευνουχίζονταν πριν από την εφηβεία για να διατηρήσουν την παιδικότητα της φωνής τους αλλά και τα πρίμα. Το γεγονός του ευνουχισμού δεν διασφάλιζε ωστόσο τη μουσική τελειότητα της φωνής του καστράτο, την ίδια στιγμή που γινόταν σε μια ηλικία που δεν μπορούσε το παιδί να αποφασίσει συνειδητά τη θυσία του ανδρισμού του...

Παλλακεία



Το καθεστώς της νεαρής και όμορφης γυναίκας που συνδεόταν ερωτικά με άντρα υψηλού κοινωνικού στάτους σε μια συνεχή εξώγαμη σχέση ήταν θεσμοθετημένο σε παλιότερες κοινωνίες. Στην τυπική μορφή του σχήματος, ο άντρας διέθετε επίσημη σύζυγο και μπορούσε να έχει όσες παλλακίδες μπορούσε να συντηρήσει. Tο ρωμαϊκό Δίκαιο, για παράδειγμα, έδινε στα τέκνα από σχέση παλλακείας περιορισμένα κληρονομικά δικαιώματα, την ίδια στιγμή που τα παιδιά αναγνωρίζονταν επισήμως, παρά το κατώτερο κοινωνικό επίπεδο που απολάμβαναν σε σχέση με τα τέκνα του νόμιμου γάμου. Κατά τη νομοθεσία των βυζαντινών αυτοκρατόρων του 10ου αιώνα μ.X., η παλλακεία ίσχυε επίσης, ενώ είχε ιστορικά εθελοντικό χαρακτήρα: είτε η ίδια η γυναίκα είτε η οικογένειά της κανόνιζαν τη σχέση, η οποία παρείχε οικονομική σταθερότητα στο ασθενές φύλο. 

Σεπούκου (χαρα-κίρι)



Το περίφημο χαρακίρι διαδραμάτιζε κεφαλαιώδη ρόλο στον κώδικα τιμής των σαμουράι, το Μπουσίντο: ήταν επιβεβλημένο για να μην πέσει ο μαχητής σε εχθρικά χέρια ή για να ξεπλύνει αντιθέτως την ντροπή, ενώ μπορούσε να διαταχθεί και από τον φεουδάρχη-κύριο του σαμουράι. Καθώς η τελετουργική αυτοκτονία γινόταν για να αποκατασταθεί η τιμή του μαχητή, μόνο όσοι ανήκαν στην τάξη των σαμουράι μπορούσαν να εκτελέσουν σεπούκου, την ίδια ώρα που οι σύζυγοι των σαμουράι είχαν τη δυνατότητα να το κάνουν έπειτα βέβαια από άδεια. Ο σαμουράι πλενόταν, ντυνόταν τελετουργικά στα λευκά, απολάμβανε το αγαπημένο του γεύμα και κατόπιν ο δίσκος με το ιεροτελεστικό μαχαίρι παρουσιαζόταν μπροστά του: ο μαχητής απαθανάτιζε τις τελευταίες του σκέψεις στο ποίημα του μελλοθάνατου και στη συνέχεια ήταν έτοιμος για το χαρακίρι. Με τον παραστάτη στο πλευρό του (kaishakunin), ο σαμουράι άνοιγε το κιμονό, έπαιρνε το ειδικό μαχαίρι και το βύθιζε στην κοιλιά του, με τον συνοδό να του παίρνει κατόπιν το κεφάλι (daki-kubi), απελευθερώνοντάς τον από τον μαρτύριο...

Ανθρωποθυσίες



Η γενικευμένη πρακτική της προσφοράς ανθρώπινων ζωών σε θεϊκές οντότητες και υπερφυσικές δυνάμεις συναντάται σε πολυάριθμους αρχαίους πολιτισμούς. Οι Αζτέκοι και οι Μάγιας είχαν τη μερίδα του λέοντος στις ανθρωποθυσίες, την ίδια στιγμή που η πρακτική θεωρούταν βαρβαρική από άλλους λαούς. Τα θύματα εκτελούνταν τελετουργικά με τρόπο που υποτίθεται ότι θα κατεύναζε την οργή της θεότητας ή θα ικανοποιούσε τις ορέξεις της, την ίδια ώρα που ποίκιλαν από καταδίκους μέχρι και παιδιά, υπομένοντας φρικτά βασανιστήρια. Προοδευτικά, οι ανθρωποθυσίες θα γίνονταν ολοένα και λιγότερο κοινές στον πλανήτη, με την πρακτική να ισχύει ακόμα και σήμερα σε κάποιες κοινωνίες που κυβερνιούνται ακόμα από παραδοσιακές και ανιμιστικές κοσμοθεωρίες, αν και εφαρμόζεται σπάνια...

Καθήλωση ποδιών



Το φρικιαστικό έθιμο της «δέσμευσης» των ποδιών νεαρών κοριτσιών επικράτησε στην Κίνα για μια χιλιετία περίπου, εκκινώντας από τον 10ο αιώνα και φτάνοντας μέχρι και τις αρχές του 20ού: τα πόδια των κοριτσιών, συνήθως σε ηλικία 6 ετών ή και νωρίτερα, τυλίγονταν σε σφιχτές γάζες για να σταματήσει η φυσιολογική ανάπτυξή τους: τα κόκαλα ατροφούσαν και έσπαζαν, με το πέλμα να παραμορφώνεται δραστικά και να φτάνει σε μέγεθος 10-15 εκατοστών, προκαλώντας φυσικά αναπηρία όταν το κορίτσι έφτανε σε μεγάλη ηλικία. Τα πόδια τυλίγονταν τελετουργικά με γάζες εμβαπτισμένες σε μείγμα βοτάνων και ζωικού αίματος, όχι βέβαια πριν θρυμματιστούν τα δάχτυλα. Η πρακτική που αφορούσε αρχικά στις κόρες των μελών της άρχουσας τάξης θα γενικευόταν τελικά καθώς τα παραμορφωμένα γυναικεία πόδια θεωρούνταν ιδιαιτέρως ελκυστικά, κάνοντας τη γυναίκα άξια να βρει σύζυγο...

Σάτι



Το περιβόητο ινδουιστικό κηδευτικό έθιμο, σπάνιο πλέον και ποινικοποιημένο στην Ινδία, καλούσε τη χήρα του εκλιπόντος να ριχτεί στη φωτιά που έκαιγε το πτώμα του συζύγου της. Η πράξη μάλιστα όφειλε να γίνει εθελοντικά, και από τα μητρώα που έχουμε οι περισσότερες χήρες αυτοκτονούσαν με τη θέλησή τους, μέσα βέβαια σε καθεστώς κοινωνικών πιέσεων και οικογενειακών προσδοκιών που έκαναν το Σάτι λίγο-πολύ επιβεβλημένο. Η δεινή θέση στην οποία απέμεινε η χήρα, ιδιαίτερα αν δεν είχε παιδιά, δεν άφηνε τις περισσότερες φορές περιθώρια επιλογής. Υπάρχουν ωστόσο και περιστατικά που η χήρα πιεζόταν από οικείους και φίλους να μην αυτοκτονήσει τελετουργικά πάνω στην πυρά του συζύγου της, παρά την ακραία θέλησή της...

Αυτο-ταρίχευση


Οι Sokushinbutsu ήταν βουδιστές μοναχοί που έμειναν περίφημοι καθώς προκαλούσαν τον θάνατό τους με τέτοιο τρόπο που κατέληγε στη μουμιοποίηση του πτώματός τους. Η πρακτική συναντάται σχεδόν αποκλειστικά στην επαρχία Yamagata της Βόρειας Ιαπωνίας, όπου και έχουν ανακαλυφθεί 20 περίπου τέτοιες μούμιες μοναχών. Οι ιερείς θρέφονταν για τρία χρόνια ακολουθώντας ειδική δίαιτα, αποτελούμενη αποκλειστικά από ξηρούς καρπούς και σπόρους, την ώρα που επιδίδονταν σε καθημερινή και εξουθενωτική φυσική δραστηριότητα για να απαλλαγούν από κάθε ίχνος σωματικού λίπους. Τα επόμενα τρία χρόνια έτρωγαν μόνο φλοιούς και ρίζες δέντρων, την ίδια στιγμή που έπιναν ένα δηλητηριώδες τσάι καμωμένο από τον χυμό του δέντρου Urushi, το οποίο χρησιμοποιούταν κανονικά για το βερνίκωμα των ξύλων. Αυτό προκαλούσε εκτεταμένους εμετούς και ταχύτατη απώλεια των σωματικών υγρών, αφήνοντας το σώμα σοβαρά αφυδατωμένο, εξοντώνοντας παράλληλα τα παράσιτα που προκαλούν τη σωματική φθορά μετά τον θάνατο. Μετά την παρέλευση της διαδικασίας, ο μοναχός κλεινόταν σε πέτρινο τάφο ελαφρώς μεγαλύτερο από το σώμα του, στον οποίο και παρέμενε σε πλήρη ακινησία στη στάση του λωτού, με έναν μικρό αεραγωγό να παρέχει το απαραίτητο οξυγόνο. Κάθε μέρα χτυπούσε ένα καμπανάκι για να ενημερώνει τους άλλους ότι ζούσε ακόμη: όταν το καμπανάκι δεν ακουγόταν πια, ο αεραγωγός αφαιρούταν και ο τάφος σφραγιζόταν, με το πτώμα να μπαίνει στη διαδικασία της αυτο-ταρίχευσης...

Ταφή στους ουρανούς



Η ταφική πρακτική ήταν ευρύτατα διαδεδομένη στο Θιβέτ: το ανθρώπινο πτώμα κοβόταν σε κομμάτια και αφηνόταν κατόπιν σε βουνοκορφές, εκτεθειμένο στα καιρικά στοιχεία, να γίνει βορά στα σαρκοφάγα ζώα και τα πτωματοφάγα όρνεα. Πολλές φορές μάλιστα η σάρκα αποχωριζόταν από τα οστά πριν παραδοθεί στα όρνεα, ενώ συχνά λάμβαναν χώρα και τελετουργικές τελετές ετοιμασίας της ανθρώπινης σορού για την ευκολότερη κατασπάραξή της από τα άγρια θηρία, όπως σύνθλιψη των οστών και «μαρινάρισμα» της σάρκας με μυρωδικά. Τα απομεινάρια που άφηναν τα πτωματοφάγα περνούσαν συνήθως εκ νέου επεξεργασία για να γίνουν τροφή για γεράκια και κοράκια, που καραδοκούσαν μέχρι να χορτάσουν οι γύπες. Το κομμουνιστικό καθεστώς της Κίνας απαγόρευσε την πρακτική στη δεκαετία του '60, το '80 ωστόσο επιτράπηκε και πάλι...