Τι είναι ο «Δείκτης Μάζας Σώματος» και πόσο αξιόπιστος είναι

O Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ) ή BMI (Body Mass Index) αποτελεί ένα ιδιαίτερα εύχρηστο και διαδεδομένο εργαλείο στα χέρια των διαιτολόγων και άλλων επιστημόνων υγείας.
 

Είναι ένας δείκτης που συσχετίζει το βάρος με το ύψος του ατόμου και έχει αποκτήσει ένα σημαντικό ρόλο στη διάγνωση και την κατηγοριοποίηση της παχυσαρκίας. Για τον υπολογισμό του αρκεί ένας ζυγός, ένα αναστημόμετρο και ένας απλός μαθηματικός τύπος. Αυτός είναι:

ΔΜΣ = βάρος / ύψος 2

όπου το βάρος μετριέται σε κιλά και το ύψος σε μέτρα.

Ο ΔΜΣ συσχετίζεται ισχυρά με το σωματικό λίπος στους περισσότερους ενήλικες. Θα πρέπει να τονιστεί όμως πως δεν αποτελεί μέτρηση του σωματικού λίπους όπως αρκετοί πιστεύουν αλλά χρησιμοποιείται ως εναλλακτικό μέσο για την έμμεση εκτίμηση της λιπώδους μάζας. 

Εκατοντάδες μελέτες ως σήμερα που διερευνούν το φαινόμενο της παχυσαρκίας και των επιπλοκών της χρησιμοποιούν το ΔΜΣ κατ' αποκλειστικότητα. Είναι ένα απλό, γρήγορο, ασφαλές και πρακτικό μέσο.

Η κατηγοριοποίηση του βάρους και ο προσδιορισμός της παχυσαρκίας από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας (Π.Ο.Υ.) γίνεται μέσω του Δείκτη Μάζας Σώματος. Ταυτόχρονα ο ΔΜΣ αποτελεί και προγνωστικό εργαλείο ασθενειών που σχετίζονται με το σωματικό βάρος όπως ο διαβήτης τύπου 2 και τα καρδιαγγειακά νοσήματα αλλά και της γενικής θνησιμότητας όπως φαίνεται στον ακόλουθο πίνακα.

Κατηγορία	BMI (Kg/m2)	Θνησιμότητα από συγγενείς ασθένειες
Ολιγοβαρές	< 18,5	Χαμηλή
Φυσιολογικό	18,5-24,9	Μέτρια
Υπέρβαρο	25-29,9	Αυξημένη
παχύσαρκο 1ου βαθμού 2ου βαθμού 3ου βαθμού	>30 30-34,9 35-39,9 >40	Πολύ αυξημένη Σοβαρά αυξημένη Πολύ σοβαρά αυξημένη

Πίνακας 1: Κατηγοριοποίηση του βάρους σε ενήλικες σύμφωνα με τον ΔΜΣ και σχέση με τη θνησιμότητα από συγγενείς ασθένειες (Π.Ο.Υ.)

Για παράδειγμα, αν το βάρος σας είναι 70 κιλά και το ύψος 1.75 μέτρα τότε ο ΔΜΣ είναι 22.9 kg/m2 και σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα το βάρος είναι στα επιθυμητά όρια ενώ αν το βάρος σας είναι 95 Kg και το ύψος το ίδιο τότε ο ΔΜΣ είναι 31 Kg/m2 οπότε χαρακτηρίζεστε παχύσαρκος. Όσο ψηλότερος είναι ο ΔΜΣ τόσο μεγαλύτερος είναι και ο βαθμός παχυσαρκίας.

Η μαθηματική αυτή εξίσωση όμως παρουσιάζει σημαντικά κενά ώστε να αποτελεί πανάκεια στη διάγνωση της παχυσαρκίας και των πιθανών επιπλοκών της εφόσον δεν λαμβάνει υπ 'όψιν σημαντικές παραμέτρους όπως:

- Το φύλλο,
- Την ηλικία,
- Τη φυσική κατάσταση και
- Την εθνικότητα.

Συγκεκριμένες ομάδες πληθυσμού δεν μπορούν να κατηγοριοποιηθούν βάση του ΔΜΣ. Δεν μπορεί να θεωρηθεί αξιόπιστος δείκτης μέτρησης σε παιδιά που βρίσκονται ακόμη στην ανάπτυξη, σε εγκύους, σε αθλητές και σε πολύ γυμνασμένα άτομα, τα οποία έχουν αυξημένη μυϊκή μάζα. Στις προαναφερθείσες περιπτώσεις ο συσχετισμός του ΔΜΣ με το σωματικό λίπος είναι χαμηλός και για αυτόν το λόγο ο ΔΜΣ κρίνεται ακατάλληλος. 

Για παράδειγμα ένας αθλητής της άρσης βαρών με ύψος 1,80 και βάρος 100Kg έχει ΔΜΣ 30,9Kg/m2, οπότε θα χαρακτηριζόταν ως παχύσαρκος σύμφωνα με ΔΜΣ. Αν το σωματικό του λίπος όμως είναι 8% ο χαρακτηρισμός αυτός αναιρείται.

Επιπλέον ο συσχετισμός του ΔΜΣ με το λίπος προϋποθέτει ότι βάρος και λίπος μεταβάλλονται ανάλογα, δηλαδή όταν μειώνεται το ένα μειώνεται και το άλλο και αντίστροφα. Αυτό δεν ισχύει πάντα, καθώς υπάρχουν περιπτώσεις όπως το οίδημα ή αφυδάτωση, όπου μεταβολές στο βάρος δεν ακολουθούνται από μεταβολές στο λίπος.

Επιπρόσθετα αμφισβητείται ισχυρά η καταλληλότητα της χρήσης των κοινών ορίων ΔΜΣ για τον προσδιορισμό της παχυσαρκίας σε παγκόσμιο επίπεδο λόγω της διαφορετικής σχέσης του ΔΜΣ με το ποσοστό λίπους ανάμεσα σε διαφορετικές εθνικότητες. Υπάρχει διαφορετικός συσχετισμός του ΔΜΣ ανάμεσα στις φυλές ακόμα και ανάμεσα στους διαφορετικούς πληθυσμούς της ίδιας φυλής. 

Σε έρευνα του Χαροκοπείου πανεπιστημίου αναδείχθηκε πως η σχέση του ΔΜΣ με το ποσοστό του σωματικού λίπους σε ελληνίδες γυναίκες διαφέρει από την αντίστοιχη άλλων πληθυσμών αναφοράς της Καυκάσιας φυλής. Ίσως είναι λοιπόν απαραίτητη η χρήση διαφορετικών ορίων ΔΜΣ για κάθε πληθυσμιακή ομάδα.

Παρόλα αυτά όμως στην καθημερινή κλινική πράξη ο ΔΜΣ παραμένει ιδιαίτερα χρήσιμο εργαλείο αρκεί να ερμηνευτεί σωστά λαμβάνοντας υπ όψιν όλες τις παραμέτρους που επηρεάζουν το σωματικό βάρος. Μια σειρά από παράλληλες μετρήσεις όπως η αναλογία μέσης/γοφών και η λιπομέτρηση μπορεί να δώσει μια σαφώς πιο ολοκληρωμένη εικόνα του ατόμου.

Πηγή: diatrofi.gr