Ο στρατηγός Σαρλ ντε Γκολ

Ο ισχυρός άνδρας της Γαλλίας, υπεύθυνος για την τύχη της από το 1958-1969, ήταν πολλά περισσότερα από πρόεδρος της χώρας.

Από μπαρουτοκαπνισμένος και παρασημοφορημένος νεαρός αξιωματικός του Α' Παγκοσμίου και ισχυρός ταξίαρχος και ήρωας πολέμου στον Β' Παγκόσμιο, ο ντε Γκολ θα αναλάβει την προσωρινή μεταπολεμική κυβέρνηση της Γαλλίας ως πρόσωπο κοινής αποδοχής, εγκαθιδρύοντας και πάλι τη δημοκρατική διακυβέρνηση.


Ως εγγυητής της σταθερότητας μάλιστα θα κληθεί από τον πολιτικό κόσμο και τον λαό να αναλάβει και πάλι το τιμόνι της χώρας το 1958, με την κρίση στην Αλγερία και τον επαπειλούμενο εμφύλιο πόλεμο. Ο ντε Γκολ είναι και πάλι εκεί, προσφέροντας την πολυπόθητη ομαλότητα.

Η διακυβέρνησή του ωστόσο μέχρι το 1969, όταν και θα παραιτηθεί από τα προεδρικά του καθήκοντα, θα σημαδευόταν από εσωτερικούς κλυδωνισμούς, που θα κορυφώνονταν στα βίαια γεγονότα του 1968 και τον περίφημο Μάη, με το φοιτητικό και εργατικό κίνημα να στρέφονται εναντίον της γκολικής πολιτικής.

Μια από τις κορυφαίες πολιτικές προσωπικότητες της Γαλλίας και πρόσωπο διεθνούς κύρους, ο ντε Γκολ θα επηρέαζε με τους χειρισμούς και τη στρατηγική του όχι μόνο τη μοίρα της χώρας του αλλά και τον παγκόσμιο στίβο, από την ΕΟΚ και το ΝΑΤΟ μέχρι και τον ΟΗΕ… 

Πρώτα χρόνια



Ο Σαρλ ντε Γκολ γεννιέται στις 22 Νοεμβρίου 1890 στη βιομηχανική πόλη Λιλ ως το τρίτο από τα πέντε παιδιά του διαπρεπούς καθηγητή Ιστορίας και Φιλοσοφίας, Ανρί ντε Γκολ, και της Ζαν, γόνο ευκατάστατων επιχειρηματιών της Λιλ. Το οικογενειακό περιβάλλον είναι συντηρητικό, πατριωτικό και βαθύτατα θρησκευόμενο, την ίδια στιγμή βέβαια που ο πατέρας δίνει ιδιαίτερο βάρος στην καλή εκπαίδευση των παιδιών του. 

Ο μικρός Σαρλ έρχεται λοιπόν σε επαφή με τη γαλλική ιστορία και τη φιλοσοφία από νεαρή ηλικία, συζητώντας ακαδημαϊκά θέματα με τον πατέρα του ακόμα και κατά τη διάρκεια των γευμάτων. Αναπτύσσει ταυτόχρονα ενδιαφέρον για τη στρατιωτική τακτική, οργανώνοντας συχνά «μάχες» με τα παιδιά της γειτονιάς. 

Σε ηλικία 11 ετών, η οικογένεια μετακομίζει στο Παρίσι, με τον Σαρλ να φοιτεί σε καλά ιδιωτικά σχολεία και να διακρίνεται στα μαθήματα. Το ενδιαφέρον του μάλιστα για την Ιστορία παραμένει αμείωτο σε όλη τη διάρκεια της ζωής του...

Πρώιμη στρατιωτική καριέρα



Ο ντε Γκολ έχει όνειρο από μικρός να γίνει στρατιωτικός. Ολοκληρώνοντας λοιπόν τις σχολικές υποχρεώσεις, γράφεται στην κορυφαία στρατιωτική ακαδημία της Γαλλίας, την περίφημη Saint-Cyr, το 1909. Το 1912, τελειώνοντας τη βασική εκπαίδευση, προσχωρεί στο Σύνταγμα Πεζικού του περίφημου συνταγματάρχη Φιλίπ Πετέν, υπηρετώντας ως υπολοχαγός. 

Κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, ο ντε Γκολ διακρίνεται στο πεδίο της μάχης, επιδεικνύοντας εξαιρετική ανδρεία: τραυματίζεται δύο φορές και παρασημοφορείται για τα κατορθώματά του. Προάγεται κατόπιν σε λοχαγό και φεύγει για μια από τις πιο αιματοβαμμένες εχθροπραξίες του πολέμου, τη διαβόητη Μάχη του Βερντέν, το 1916. Εκεί τραυματίζεται και συλλαμβάνεται από τον εχθρό. Έπειτα από πολυάριθμες αποτυχημένες απόπειρες απόδρασης, ο ντε Γκολ απελευθερώνεται τελικά με την κατάπαυση των εχθροπραξιών. 



Έμπειρος και καλός στρατιωτικός, γράφεται κατόπιν στην Ανώτατη Σχολή Πολέμου παρακολουθώντας ειδικά εκπαιδευτικά προγράμματα. Όταν αποφοιτεί, συνεργάζεται στενά με τον Πετέν και καταφέρνει να ανέλθει μέχρι και το Ανώτατο Πολεμικό Συμβούλιο της Γαλλίας. Σειρά έχει μετά η διεθνής στρατιωτική φήμη, με τον ίδιο να περνά καιρό στη Γερμανία (Ρηνανία) και τη Μέση Ανατολή. 

Ο διαβασμένος αξιωματικός θα αναπτύξει κατόπιν μια σειρά από στρατιωτικά θέματα στις μελέτες που συγγράφει: εκδίδει σε βιβλίο τα αποτελέσματα της επιθεώρησης που έκανε στις γαλλικές δυνάμεις κατοχής της Ρηνανίας το 1924 και καταθέτει τις προτάσεις του για τη δημιουργία αποτελεσματικότερου στρατεύματος το 1932. Οι γάλλοι επιτελάρχες θα αγνοήσουν την κριτική του ματιά, που καλούσε σε μια ριζική αναδιάρθρωση τόσο της στρατιωτικής δομής όσο και του αμυντικού δόγματος της Γαλλίας, όχι όμως και οι γερμανοί αξιωματούχοι: σύμφωνα με απόρρητες εκθέσεις που ήρθαν αργότερα στο φως, οι Γερμανοί υιοθετούν κάποιες από τις μεταρρυθμίσεις που πρότεινε κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου! Το επόμενο μάλιστα σύγγραμμα του ντε Γκολ, για τη στρατιωτική ιστορία της Γαλλίας (1938), θα φέρει τριβές στις σχέσεις του με τον Πετέν...

Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος



Όταν ξέσπασε ο πόλεμος Γερμανίας και Γαλλίας, ο ντε Γκολ υπηρετεί ως διοικητής ταξιαρχίας αρμάτων μάχης. Τον Μάιο του 1940 στέφεται λοιπόν τιμητικά ταξίαρχος (βαθμό από τον οποίο προέκυψε και το τιμητικό «στρατηγός» που θα τον αποκαλούν έκτοτε), με τη δραστική άνοδό του στη στρατιωτική ιεραρχία να μην έχει τέλος: τον Ιούνιο υπηρετεί ως υφυπουργός Άμυνας και Πολέμου στο πλευρό του γάλλου ηγέτη Paul Reynaud. 

Λίγο αργότερα βέβαια ο Reynaud θα αντικατασταθεί στο τιμόνι της χώρας από τον Πετέν, με την κυβέρνηση του τελευταίου (το διαβόητο καθεστώς του Βισί) να συνεργάζεται εκτεταμένα με τον ναζιστή κατακτητή. Ως περήφανος πατριώτης, ο ντε Γκολ αρνείται να αποδεχτεί την παράδοση της Γαλλίας στη χιτλερική Γερμανία το 1940 και καταφεύγει στη Βρετανία, όπου και μετατρέπεται σε ηγέτη του κινήματος «Ελεύθερη Γαλλία», με την υποστήριξη μάλιστα του άγγλου πρωθυπουργού Ουίνστον Τσόρτσιλ. 



Από το Λονδίνο, ο ντε Γκολ καλεί από το ραδιόφωνο του BBC τους συμπατριώτες του να αντισταθούν στη ναζιστική κατοχή, την ώρα που συγκεντρώνει τους στρατιώτες των γαλλικών αποικιών της Βόρειας Αφρικής και τους μεταφέρει στο πεδίο της μάχης, για να συνδράμουν τις συμμαχικές δυνάμεις. Το καθεστώς Βισί τον καταδικάζει φυσικά ερήμην σε θάνατο. Η αλαζονεία του στρατηγού ντε Γκολ ωστόσο και οι παράλογες κάποιες φορές απαιτήσεις του εξοργίζουν συχνά τους ηγέτες των συμμαχικών χωρών, με τον αμερικανό πρόεδρο Φράνκλιν Ρούσβελτ να μην μπορεί -όπως θρυλείται- να αντέξει την παρουσία του! 

Κι αυτός ήταν ένας από τους λόγους για τον αποκλεισμό του από τις διαπραγματεύσεις της Διάσκεψης της Γιάλτας, με τον Ρούσβελτ, τον Στάλιν και τον Τσόρτσιλ να παραδέχονται ότι η συμμετοχή του ντε Γκολ στις συνομιλίες θα ήταν απλώς ένας «περίπλοκος και ανεπιθύμητος παράγοντας». Παρά το αρνητικό κλίμα, κατάφερε εντούτοις να εξασφαλίσει για το έθνος του μια ζώνη κατοχής στη Γερμανία και μια θέση φυσικά στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ…

Πολιτική σταδιοδρομία 



Ο ντε Γκολ επιστρέφει θριαμβευτικά στη Γαλλία ως εθνικός ήρωας και καταφέρεται ανοιχτά κατά του καθεστώτος Βισί, ιδρύοντας τη δική του κυβέρνηση και απελευθερώνοντας τη γαλλική ύπαιθρο. Στις 36 Αυγούστου 1944 οργανώνεται μεγαλειώδης παρέλαση για την απελευθέρωση της Γαλλίας, την οποία αμαυρώνουν ωστόσο σφαίρες που πέφτουν από τους τελευταίους ναζιστικούς θύλακες και τα υπολείμματα του καθεστώτος Βισί.

Ο ντε Γκολ, έξω από τον Καθεδρικό της Νοτρ Νταμ, αρνείται να καλυφθεί από τον καταιγισμό των πυρών και βαδίζει αγέρωχα ως τον προθάλαμο του ναού, για να χριστεί επικεφαλής της προσωρινής κυβέρνησης. Το αγέρωχο βάδισμά του ανάμεσα στα διασταυρούμενα πυρά, που πολλά είχαν τον ίδιο στόχο, γίνεται σύμβολο της γαλλικής περηφάνιας που τόσο αποζητούσε να αναδείξει. Ο ανταποκριτής του BBC αναμεταδίδει έντρομος το σκηνικό, μένοντας άφωνος από το θάρρος του στρατηγού: «Ο στρατηγός ντε Γκολ προχωρά ευθεία μέσα σε καταιγισμό πυρών. Βαδίζει χωρίς δισταγμό … ακόμα και με τις σφαίρες να πέφτουν πάνω του βροχή. Είναι το εξαιρετικότερο παράδειγμα θάρρους που έχω δει ποτέ!»…



Ο ίδιος, προσωρινός -αλλά αδιαφιλονίκητος- πρόεδρος της Γαλλίας, σχηματίζει κυβέρνηση και δίνει υπουργικές θέσεις σε ευρύτατες δημοκρατικές δυνάμεις, ακόμα και στο αντίπαλο δέος, τους κομμουνιστές. Μετά την εκλογική αναμέτρηση του Οκτωβρίου του 1945, το νεοεκλεγμένο σώμα ψηφίζει ομόφωνα τον ντε Γκολ ως πρόεδρο της Γαλλίας.

Το οικονομικό του πλάνο ωστόσο και οι εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε έφεραν γρήγορα τριβές στην κυβέρνηση συνεργασίας, με τον ίδιο να διαμαρτύρεται ότι «δεν μπορώ να κυβερνήσω με συμβιβασμούς». Μόλις δύο μήνες μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο ντε Γκολ παραιτείται αιφνιδίως από τη θέση του (20 Ιανουαρίου 1946) σε μια πράξη που χαιρετίστηκε γενικώς ως «τολμηρό αλλά ανόητο πολιτικό τέχνασμα». Ο στρατηγός και ήρωας πολέμου, που εκτίμησε ότι σύντομα ο λαός της Γαλλίας θα τον ζητούσε και πάλι πίσω, θα περνούσε έκτοτε μπόλικα χρόνια στο περιθώριο της μάχιμης πολιτικής. 

Αφού μονοπώλησε σχεδόν την πολιτική σκηνή της χώρας για 6 χρόνια, ο ντε Γκολ ήταν πια ώρα να αποτραβηχτεί από τη δημόσια ζωή, με τον πολιτικό σχηματισμό που ίδρυσε το 1951 (τον περίφημο Συναγερμό του Γαλλικού Λαού - RPF), να μην αποκτά ποτέ τα δημοσκοπικά μεγέθη που θα ήθελε ο στρατηγός. Έτσι τον Μάιο του 1953 αποσύρεται από την πολιτική δράση, με το ρεύμα του να έχει πλέον ξεθωριάσει…

Πρόεδρος της Γαλλίας και πάλι



Η γαλλική κυβέρνηση, γνωστή ως Τέταρτη Δημοκρατία, άρχισε παράλληλα να πνέει τα λοίσθια από τα μέσα της δεκαετίας του 1950, με τη χώρα να μαστίζεται από μια σειρά γεγονότων: απώλεια των γαλλικών κτήσεων και αποικιών σε Ινδοκίνα και Βόρεια Αφρική, οικονομική πανωλεθρία, πολιτική αστάθεια. Με την κρίση μάλιστα στην Αλγερία το 1958, που λίγο έλειψε να πυροδοτήσει εμφύλιο πόλεμο, η ανάγκη για δραστικές αλλαγές έγινε αδήριτη: ο ντε Γκολ επιστρατεύεται άρον-άρον για να βοηθήσει ως πρόσωπο ευρύτερης αποδοχής, με τον γάλλο πρόεδρο να τον καλεί να συγκροτήσει κυβέρνηση έκτακτης ανάγκης, αφού βεβαίως ο ντε Γκολ έθεσε πρωτύτερα τον εαυτό του στις υπηρεσίες της Γαλλίας. Όσο για τις αντιρρήσεις των παλιών πολιτικών αντιπάλων για τις αυξημένες αρμοδιότητες του στρατηγού, ο ίδιος απαντούσε με το περίφημο «ποιος πιστεύει ειλικρινά ότι σε ηλικία 67 ετών θα ξεκινήσω καριέρα ως δικτάτορας;».

Στις εκλογές του Νοεμβρίου του 1958 ο σχηματισμός του κερδίζει με άνεση, με τον ντε Γκολ να αναλαμβάνει καθήκοντα προέδρου τον Ιανουάριο του 1959, εγκαθιδρύοντας τη συνταγματική Πέμπτη Δημοκρατία της Γαλλίας. Ο ίδιος θα επανεκλεγεί τον Δεκέμβριο του 1965 στη δεύτερη 7ετή θητεία του, που βέβαια δεν θα ολοκληρώσει. 

Η κυβέρνησή του αφιερώνεται στο έργο της ανοικοδόμησης της οικονομίας, με τον ντε Γκολ να κάνει ό,τι μπορεί για να διατηρήσει η Γαλλία την οικονομική ανεξαρτησία της μακριά από τον πόλεμο των δύο υπερδυνάμεων, ΗΠΑ και Σοβιετικής Ένωσης. Για να δείξει μάλιστα τη στρατιωτική υπεροχή της Γαλλίας, εγκαινιάζει το αμφιλεγόμενο πυρηνικό στρατιωτικό πρόγραμμα της χώρας, το οποίο υπερασπίστηκε με πάθος ως εγγυήτρια δύναμη για τη θέση της Γαλλίας στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα. 

Ο στρατηγός δεν φοβόταν να πάρει δραστικές και αμφιλεγόμενες αποφάσεις. Αφού αντιπαρατέθηκε δραστικά με το πρόβλημα της Αλγερίας (με τα κίνητρα και τους χειρισμούς του ωστόσο να έχουν δειχτεί δριμύτατη κριτική), βοήθησε τη χώρα να κερδίσει την ανεξαρτησία της από τη Γαλλία το 1962, σε μια κίνηση που μόνο δημοφιλής δεν ήταν στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό της χώρας του: αναγνωρίζει το αλγερινό κράτος συνειδητοποιώντας ότι το μέλλον της Γαλλίας δεν ήταν η διατήρηση των αποικιών, αλλά η νέα ευρωπαϊκή πορεία.



Ένθερμος οπαδός της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, υποστήριξε ολόψυχα την ιδέα της ενωμένης Ευρώπης, στην οποία και έβλεπε το μόνο αντιφάρμακο για την αυξανόμενη επιρροή των δύο υπερδυνάμεων. Γι’ αυτό και πολέμησε τόσο σθεναρά για να μείνει η Βρετανία εκτός ΕΟΚ, καθώς διέκρινε τις στενές σχέσεις Αγγλίας και ΗΠΑ. Γι’ αυτό και το 1966 απέσυρε τα γαλλικά στρατεύματα από τις δυνάμεις του ΝΑΤΟ, αναγνωρίζοντας ότι ο οργανισμός κινούταν κάτω από αμερικανική πρωτοβουλία. Γι’ αυτό, τέλος, προώθησε στενά τη γαλλο-γερμανική φιλία και σύναψε στενούς ευρωπαϊκούς δεσμούς (υποστήριξε ενεργά και την ευρωπαϊκή προοπτική της Ελλάδας), ισχυροποιώντας τη διεθνή θέση της ΕΟΚ. Την ώρα βέβαια που οι πολέμιοί του τον κατηγορούσαν για αντι-αμερικανισμό, είναι ξεκάθαρο ότι οι πράξεις του είχαν πάντα ως πρώτο μέλημα το εθνικό συμφέρον και την τύχη της Γαλλίας. 

Η πυγμή βέβαια με την οποία κυβέρνησε και το «άκαμπτο» των πολιτικών του αποφάσεων θα έφερναν την κυβέρνησή του ένα βήμα πριν από την ανατροπή της, από το φοιτητικό και εργατικό κίνημα του 1968 που έβαλε στο στόχαστρο την γκολική Γαλλία, την οποία και έβλεπαν ως ένα συντηρητικό και καταπιεστικό καθολικό μόρφωμα, απότοκο της πολιτικής του ντε Γκολ. 

Ο στρατηγός κατάφερε βέβαια να αποκαταστήσει την τάξη στο ταραγμένο εσωτερικό της Γαλλίας, κερδίζοντας μάλιστα με μεγάλη άνεση τις εκλογές που προκήρυξε τον Ιούνιο του 1968, όχι όμως χωρίς προσωπικό κόστος. Η λαοφιλία του έπεσε δραματικά, ενώ τα βίαια γεγονότα του Μάη του 1968 και οι αυξανόμενες αντιπαραθέσεις για το πρόγραμμα οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων θα τον έκαναν να παραιτηθεί: στις 28 Απριλίου 1969 εγκαταλείπει την προεδρία, αφού το δημοψήφισμα που πρότεινε για τη συνταγματική αναθεώρηση δεν πέρασε και ο ίδιος είχε απειλήσει -για πολλοστή φορά στην πολιτική του σταδιοδρομία- ότι θα παραιτούταν αν η ετυμηγορία του λαού δεν τον δικαίωνε…

Θάνατος και κληρονομιά



Μετά την παραίτησή του, ο ντε Γκολ επιστρέφει στο κτήμα του στη γαλλική ύπαιθρο, για να περάσει τον χρόνο του με την από το 1921 σύζυγό του Yvonne Vendroux, με την οποία απέκτησαν 3 παιδιά. Συνεπής με τη μετρημένη ζωή που είχε ζήσει, αρνείται τις συντάξεις που δικαιούταν (ως πρόεδρος και στρατηγός), και δέχεται μόνο μία, αυτή για τη στρατιωτική του καριέρα ως συνταγματάρχη.

Θα έχει ωστόσο λίγο χρόνο μπροστά του να απολαύσει την ήσυχη ζωή στην επαρχία, καθώς πεθαίνει από καρδιακό επεισόδιο στις 9 Νοεμβρίου 1970, λίγο πριν από τα 80ά του γενέθλια. Ο γάλλος πρόεδρος Ζορζ Πομπιντού, στενός συνεργάτης του ντε Γκολ πριν τον διαδεχτεί στο τιμόνι της χώρας, ανακοινώνει τα νέα στο έθνος: «Ο στρατηγός ντε Γκολ είναι νεκρός. Η Γαλλία έμεινε χήρα». 

Η χώρα θρήνησε την απώλεια του περίφημου στρατιωτικού και πολιτικού ηγέτη, που τόσο καθόρισε τη μοίρα της: η Γαλλία έχασε τον εθνικό της ήρωα, έναν άνθρωπο που φρόντισε τους συμπατριώτες του τόσο στον πόλεμο όσο και την ειρήνη, οργανώνοντας πετυχημένα τη μεταπολεμική «ανάρρωση» της Γαλλίας και την αποκατάσταση τόσο του εθνικού της γοήτρου όσο και της ηγετικής θέσης της στο παγκόσμιο στερέωμα…