3½ φορές πάνω από τα όρια η ρύπανση

Εκρηκτικές διαστάσεις για τη δημόσια υγεία, αλλά και τoν αέρα που αναπνέουμε προσλαμβάνει η ρύπανση από τα φουγάρα των τζακιών και τις ξυλόσομπες, καθώς οι ρύποι που εκλύουν στην ατμόσφαιρα εμφανίζονται έως και τέσσερις φορές πάνω από τα ημερήσια θεσμοθετημένα όρια.

Ο βομβαρδισμός της Αττικής και της Θεσσαλονίκης από τα επικίνδυνα αιωρούμενα σωματίδια που προκαλεί η καύση των τζακιών και το εμπάργκο στο πετρέλαιο επιβαρύνουν την ήδη βαριά ατμόσφαιρα και ξεγυμνώνουν την ανευθυνότητα της πολιτείας, η οποία κατέστησε απαγορευτική τη χρήση του ντίζελ θέρμανσης. 
Ανήμερα τα Χριστούγεννα, οι σταθμοί μέτρησης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης του υπουργείου Περιβάλλοντος κατέγραψαν κατά μέσο όρο στο Μαρούσι 172 μικρογραμμάρια ανά κυβικό μέτρο και στη Λυκόβρυση 154 μικρογραμμάρια ανά κ.μ., ξεπερνώντας κατά πολύ τα ημερήσια όρια, που είναι τα 50 μικρογραμμάρια. Το «πάρτι» με τα επικίνδυνα σωματίδια που έχουν σημάνει συναγερμό και στη Θεσσαλονίκη χαρακτηρίζεται πρωτόγνωρο φαινόμενο για τους επιστήμονες και αποδίδεται στην εκτίναξη της τιμής του πετρελαίου.

Τις ίδιες μέρες, οι τιμές των σωματιδίων στη Θεσσαλονίκη έφτασαν έως τα 215 μικρογραμμάρια ανά κ.μ. στην περιοχή του Λαγκαδά (στις 26 Δεκεμβρίου), ενώ ανήμερα τα Χριστούγεννα στα 202 μικρογραμμάρια. Η έξαρση του φαινομένου, που ενισχύθηκε από την υψηλή υγρασία και την άπνοια των προηγούμενων ημερών, ανάγκασε το ΥΠΕΚΑ αλλά και τον Δήμο Θεσσαλονίκης να εκδώσουν σύσταση για περιορισμό των εστιών θέρμανσης!

«Είναι τραγική η εικόνα που αντικρίζει κανείς, καθώς η ρύπανση έχει ξεφύγει από το κέντρο της πόλης όπου παραδοσιακά συγκεντρώνονται όλες οι δραστηριότητες και η κίνηση των οχημάτων και έχει επεκταθεί στις αστικές καθαρές περιοχές», επισημαίνει ο κ. Νίκος Μουσιόπουλος, διευθυντής του Εργαστηρίου Μετάδοσης Θερμότητας και Περιβαλλοντικής Μηχανικής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. «Θα περίμενα από μια σοβαρή πολιτεία να δώσει κίνητρα και να στρέψει τον κόσμο σε συστήματα φιλικά προς το περιβάλλον, όπως το φυσικό αέριο, αντί να οδηγεί στον θάνατο ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού», προσθέτει ο καθηγητής του ΑΠΘ. 
Οι δείκτες των Χριστουγέννων ήταν η δεύτερη υψηλότερη αύξηση των ρύπων μετά τις 16 Δεκεμβρίου (τότε το υπουργείο είχε καταγράψει στους ίδιους σταθμούς 174 μ./κ.μ. και 189 μ./κ.μ. αντίστοιχα), όπου είχε σκεπάσει και πάλι τον αττικό ουρανό το σύννεφο αιθαλομίχλης που προκαλεί η κάπνα από τα τζάκια.

Iδιαίτερη εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι στην ετήσια έκθεση του 2011 που εκπονεί το ΥΠΕΚΑ για την ατμοσφαιρική ρύπανση ο δείκτης των αιωρούμενων σωματιδίων εμφανίζεται να βαίνει μειούμενος σε σχέση με το 2001. Το γεγονός αποδίδεται σε συνδυασμό παραγόντων όπως η μείωση της κίνησης των οχημάτων λόγω της οικονομικής κρίσης, η απόσυρση οχημάτων και η χρήση φυσικού αερίου και ήταν ένα από τα επιχειρήματα που είχε χρησιμοποιήσει η χώρα μας για να αποφύγει μια ευρωπαϊκή καταδίκη (το 2010 είχε σταλεί στην Ελλάδα αιτιολογημένη γνώμη από την Κομισιόν) για τις συνεχείς υπερβάσεις των σωματιδίων τα τελευταία χρόνια. Τώρα που τα τζάκια ζεσταίνουν την Ελλάδα του μνημονίου, οι τιμές ξαναπαίρνουν την ανηφόρα και η Πολιτεία παρακολουθεί αμήχανα, συγκαλώντας τις επόμενες μέρες ευρεία σύσκεψη μεταξύ στελεχών των συναρμόδιων υπουργείων (ΥΠΕΚΑ, Υγείας) και επιστημόνων.

Κίνδυνος για διοξίνες και μέσα στα σπίτια

Η ανησυχία επιτείνεται από τις βάσιμες ενδείξεις ότι οι εστίες δεν καίνε μόνο ξύλα αλλά και χαμηλής ποιότητας πέλετ (προϊόν ξύλου), που πλέον διακινείται ανεξέλεγκτα στο εμπόριο. Η δραματική υποχώρηση της αγοράς του πετρελαίου θέρμανσης έχει βάλει στον χορό ακόμη και τα βενζινάδικα, ενώ λάδι στη φωτιά ρίχνει η απόφαση του πρώην υπουργού Περιβάλλοντος κ. Γιώργου Παπακωνσταντίνου να επιτρέψει την καύση της στερεής βιομάζας που ήταν απαγορευμένη. Εάν στα προσανάμματα προστεθούν και άκρως επικίνδυνα υλικά όπως το κάψιμο κουφωμάτων, μελαμίνης, νοβοπάν που εμπεριέχουν τοξικά υλικά, τότε τα τζάκια και οι σόμπες ενοχοποιούνται ακόμη και για την έκκληση διοξινών.

 Ο κρυφός κίνδυνος, που πιθανότατα ελάχιστοι καταναλωτές γνωρίζουν, αποτελεί ωρολογιακή βόμβα για τη δημόσια υγεία, καθώς η καύση παρόμοιων υλικών στις εστίες απελευθερώνει διοξίνες ακόμη και στο εσωτερικό των σπιτιών! Μετρήσεις είναι αδύνατον να γίνουν αφενός επειδή η Πολιτεία είναι δύσκολο να εισβάλει σε κάθε σπίτι με τζάκι για να μετρήσει την ποιότητα του αέρα, αφετέρου επειδή μόνο εξειδικευμένοι φορείς όπως ο «Δημόκριτος» μπορούν να δώσουν τέτοια στοιχεία.

Οι υποψίες για επικίνδυνες ουσίες που απελευθερώνονται στον αέρα ενισχύονται από την οσμή που διαχέεται τις μέρες του νέφους στην ατμόσφαιρα, που αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι δεν μυρίζει ξύλο και προκαλεί ακόμη και πονοκεφάλους. Τις ανησυχίες επιτείνει δικαιολογημένα η ανάμιξη πέλετ με σκουπίδια.

Το πέλετ για οικιακή κατανάλωση είναι αθώο εφόσον παράγεται από καθαρή βιομάζα (υπολείμματα κλαδιών, οργανικών υλικών κ.ά.) ώστε να χρησιμοποιούνται ως καύσιμη ύλη. Αν έχει προσμίξεις με υλικά όπως χαρτόνια και πλαστικό, είναι ένοχο για διοξίνες και πρέπει να προορίζεται μόνο για τη βιομηχανία.

«Οταν καίγεται ένα στερεό καύσιμο εκλύει στην ατμόσφαιρα πολύ μεγαλύτερες εκπομπές σωματιδίων απ’ ό,τι το ντίζελ και τα αέρια καύσιμα», αναφέρει στο «ΘΕΜΑ» ο κ. Δημήτρης Χατζηδάκης, χημικός μηχανικός, που έχει εργαστεί για πολλά χρόνια στις αρμόδιες υπηρεσίες ατμοσφαιρικής ρύπανσης του υπουργείου Περιβάλλοντος. Ο ίδιος σημειώνει ότι το πρόβλημα επιτείνεται από το γεγονός ότι η ατμόσφαιρα είναι ήδη επιβαρημένη. «Από το 2005 έχουμε συνεχείς υπερβάσεις ορίων στα αιωρούμενα σωματίδια τόσο στο ετήσιο όριο όσο και στο πλήθος των υπερβάσεων της ημερήσιας τιμής των 50 μικρογραμμαρίων ανά κυβικό μέτρο (35 φορές τον χρόνο). Αυτό δεν επιτρέπει στην Πολιτεία ελαφρά τη καρδία να θεσπίζει μέτρα τα οποία είναι βέβαιο ότι θα επιβαρύνουν περισσότερο την ατμόσφαιρα με αιωρούμενα σωματίδια. Τέτοια είναι η απελευθέρωση της πετρελαιοκίνησης των Ι.Χ. και η θεσμοθέτηση της χρήσης στερεών καυσίμων από βιομάζα για οικιακή θέρμανση», αναφέρει ο κ. Χατζηδάκης.

Το νέφος κόβει έναν χρόνο από τη ζωή μας

Πνευμονοπάθειες, καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκινογενέσεις, σύμφωνα με τους ειδικούς, κρύβει το νέφος της αιθαλομίχλης που μας σκεπάζει τον φετινό Δεκέμβριο. Μακροπρόθεσμα, δε, όπως επισημαίνουν, η αιθαλομίχλη κόβει χρόνια από τη ζωή των Ελλήνων, καθώς η έκθεσή τους στα βλαβερά μικροσωματίδια μειώνει το προσδόκιμο επιβίωσης κατά τουλάχιστον ένα έτος.

Την άκρως επικίνδυνη επίδραση των μικροσωματιδίων στον άνθρωπο περιγράφει ο κ. Παναγιώτης Μπεχράκης, καθηγητής Φυσιολογίας της Αναπνοής στη Σχολή Δημόσιας Υγείας του Χάρβαρντ: «Τα μικροσωματίδια διεισδύουν με ευκολία και ταχύτητα στο αναπνευστικό σύστημα, προκαλώντας τοπικά ερεθιστικά φαινόμενα, όπως βήχα, βρογχόσπασμο, ασθματική κρίση. Μακροπρόθεσμα συσχετίζονται με υπέρταση, στεφανιαία νόσο, αγγειακά και εγκεφαλικά επεισόδια, καθώς προκαλούν γενικευμένη αντίδραση από το ενδοθήλιο των αγγείων».

Σύμφωνα με την κυρία Κλέα Κατσουγιάννη, καθηγήτρια Ιατρικής Στατιστικής και Επιδημιολογίας στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, «οι ρύποι των τζακιών έρχονται να προστεθούν στους ήδη υπάρχοντες. Από ποσοτικής πλευράς, το επιβλαβές αποτέλεσμα είναι ορατό. Πολύ πιο βλαβερό ενδέχεται να αποδειχτεί, όμως, το περιεχόμενό τους», λέει η κυρία Κατσουγιάννη, εξηγώντας ότι «μέχρι στιγμής γνωρίζουμε τις βαρύτατες επιπτώσεις από τα σωματίδια της κίνησης των οχημάτων, της κεντρικής θέρμανσης, της καύσης ξύλων, αλλά δεν γνωρίζουμε εάν στη νέα τους σύνθεση που εισπνέουμε είναι και τοξικά και συνεπώς συνδέονται με τον καρκίνο».

Σε ό,τι αφορά την επίμαχη περίοδο, δεν έχει γίνει καταγραφή θανάτων ή πνευμονολογικών περιστατικών στα δημόσια νοσοκομεία. «Ανεξάρτητα από την καταγραφή, πρόκειται για πολύ μεγάλο πρόβλημα δημόσιας υγείας, γιατί αφορά πολύ κόσμο ταυτόχρονα ενώ δεν έγκειται στη δική μας επιλογή», λέει η ειδικός.

Η παρόξυνση των αναπνευστικών προβλημάτων είναι μία από τις άμεσες επιπτώσεις που έχει η εισπνοή των ουσιών που εκλύονται εντός και εκτός σπιτιών από τα αναμμένα τζάκια και τις ξυλόσομπες. «Οσοι πάσχουν από ΧΑΠ, άσθμα ή άλλες πνευμονολογικές ασθένειες  αποτελούν ομάδα υψηλού κινδύνου υπό τις παρούσες άκρως ερεθιστικές για το αναπνευστικό τους σύστημα συνθήκες», τονίζει ο κ. Γιάννης Αράπης, πνευμονολόγος, αναπληρωτής διευθυντής ΕΣΥ του νοσοκομείου «Σωτηρία». Τα ίδια απειλητικά συμπτώματα ενδέχεται να εκδηλωθούν και σε υπερήλικες ή σε βρέφη και μικρά παιδιά. Σε κάθε περίπτωση οι συγκεκριμένες επιπτώσεις προϋποθέτουν  ότι στα τζάκια και στις σόμπες καίγονται στεγνά και καθαρά ξύλα δέντρων. Διότι, όπως λέει ο κ. Αράπης, «όσο βρίσκουμε ως καύσιμα συνθετότερα υλικά, πέραν του ξύλου των δέντρων, π.χ., εφημερίδες, περιοδικά, παλιά κουφώματα, ντουλάπια, ακόμη και σκουπίδια, τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος της έκθεσης σε πολύ επικίνδυνες, συχνά και καρκινογόνες ουσίες».

Χρήστος Ζερεφός:  «Να μην καίγονται παλιά έπιπλα με βερνίκι»

Εφιαλτικό είναι το τοπίο που αναδύεται μέσα από τα σχόλια των ειδικών για το πρόβλημα της ατμοσφαιρικής ρύπανσης που ανέκυψε αυτή την περίοδο. «Η Πολιτεία είναι υποχρεωμένη να ενημερώσει τους πολίτες για την ποιότητα του ξύλου που πρέπει να καίγεται στα τζάκια, καθώς μερικά είδη καυσόξυλων έχουν αποδειχτεί καρκινογόνα», λέει στο «ΘΕΜΑ» ο ακαδημαϊκός και επόπτης του Κέντρου Ερευνας Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας κ. Χρήστος Ζερεφός. «Δεν πρέπει, π.χ., να καίγονται παλιά έπιπλα, καθώς περιέχουν βερνίκι και γι’ αυτό είναι ιδιαίτερα βλαβερά για την υγεία του ανθρώπου, όπως και τα ξύλα που περιέχουν ρετσίνι. Επίσης, τα κωνοφόρα δέντρα, όπως το πεύκο, έχουν περισσότερους υδρογονάνθρακες απ’ ό,τι η ελιά. Η ρύπανση στην ατμόσφαιρα έχει αυξηθεί σε σημείο να βρίσκεται τρεις και τέσσερις φορές πάνω από το επιτρεπτό όριο, όπως διαπιστώθηκε από μετρήσεις το προηγούμενο Σαββατοκύριακο στην Αθήνα. Εχουμε επιστρέψει στα επίπεδα της δεκαετίας του ’70. Θεωρώ ότι θα ήταν πολύ πιο ωφέλιμο εάν η τιμή του πετρελαίου επανερχόταν στα περσινά επίπεδα, αφενός ώστε να το χρησιμοποιούν ξανά και οι οικονομικά ασθενέστεροι, αφετέρου για να αποφύγουμε το βαρύ πρόστιμο που θα επιβληθεί στη χώρα μας λόγω της αυξημένης ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Ουσιαστικά, δηλαδή, τα χρήματα από την αύξηση της τιμής του πετρελαίου δεν μπαίνουν στο ταμείο του κράτους, αντιθέτως, θα υπάρχει διαρροή λόγω των προστίμων που θα επιβάλει η Ε.Ε.».

Πέλετ και κουφώματα

Στην Ελλάδα επιτρέπεται η χρήση λεβητών πέλετ κλάσης 3, οι οποίοι στην υπόλοιπη Ευρώπη θεωρούνται ξεπερασμένοι, καθώς χρησιμοποιούνται πλέον οι λέβητες κλάσης 5 με απόδοση άνω του 90%.  Οπως προκύπτει από έρευνες, εάν για κάθε 500.000 τόνους πετρελαίου θέρμανσης καίγονται επιπλέον και 50.000 τόνοι καυσόξυλων, τότε η ρύπανση στην ατμόσφαιρα διπλασιάζεται. Σύμφωνα με τον κ. Γιάννη Ζιώμα, καθηγητή χημικό-μηχανικό στο ΕΜΠ, «επειδή τα σύγχρονα σπίτια είναι καλά μονωμένα συγκεντρώνουν υψηλά επίπεδα εσωτερικής ρύπανσης, με συνέπεια οι άνθρωποι να αντιμετωπίζουν αναπνευστικά προβλήματα. Οι πολίτες θα πρέπει να αποφεύγουν τα οικοδομικά υλικά, τα παλιά έπιπλα και τα συνθετικά ξύλα. Να επιλέγουν τα καθαρά ξύλα, όπως είναι το πεύκο, το έλατο και η ελιά».