Το θέμα των ΑΟΖ λίγο πριν το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας Ελλάδας - Τουρκίας

Στο προσκήνιο έχει επανέλθει τις τελευταίες ημέρες το θέμα της οριοθέτησης Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στο Αιγαίο, με στόχο τους υδρογονάνθρακες. Οι δηλώσεις των Σαμαρά -Ολάντκαι η ρηματική διακοίνωση εκ μέρους της ελληνικής πλευράς στον ΟΗΕ, είναι οι κινήσεις τακτικής που ακολούθησε η Αθήνα στη διπλωματική σκακιέρα του Αιγαίου.

Δεν είναι τυχαίο πως οι κινητικότητα αυτή προκαλείται δύο εβδομάδες πριν την επίσκεψη του Α. Σαμαρά στην Τουρκία, με ατζέντα θέματα χαμηλότερου ενδιαφέροντος. Στόχος της Ελλάδας είναι να στείλει σαφές μήνυμα στη γείτονα ότι επιζητά την επίλυση χωρίς να απεμπολήσουμε τα κυριαρχικά μας δικαιώματα αλλά πάντα σε πλαίσιο που δεν θα απειλήσει τις σχέσεις των δύο χωρών. Τυχαία δεν είναι ούτε η απάντηση της Άγκυρας. Από τη μια κρατά χαμηλούς τόνους κάνοντας λόγο για «ανάπτυξη των σχέσεων με την Ελλάδα» και για «διαύλους διαλόγου με σκοπό την επίλυση προβλημάτων», ωστόσο στην ανακοίνωση που εξέδωσε το τουρκικό υπουργείο εξωτερικών επιμένει πως οι άδειες που δόθηκαν μέχρι τώρα είναι εντός των ορίων της τουρκικής υφαλοκρηπίδας. 

Για πρώτη φορά μάλιστα επικαλέστηκε τον ΟΗΕ, δηλώνοντας πως θα προχωρήσει και εκείνη σε αντίστοιχες κινήσεις σε ανώτατο επίπεδο. Ας σημειωθεί ότι η Τουρκία δεν έχει υπογράψει τη Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας. Εκτιμάται λοιπόν πως και οι δύο πλευρές εν όψει του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας Ελλάδας Τουρκίας, έσπευσαν να κάνουν σαφείς τις θέσεις τους. Ο έλληνας Πρωθυπουργός μάλιστα στις πρόσφατες δηλώσεις του κατά την επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Φρανσουά Ολάντ στην Αθήνα, δήλωσε πως τα ενεργειακά αποθέματα της Ελλάδας που βρίσκονται στον υποθαλάσσιο χώρο της, αποτελούν πλουτοπαραγωγικές πηγές της Ευρώπης, ενώ τόνισε πως η Ελλάδα πρέπει να γίνει κόμβος υδρογονανθράκων για ολόκληρη Ευρώπη. 

Τι είναι οι ΑΟΖ και πως ορίζονται 

Σύμφωνα με τη Διεθνή Συνθήκη του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας (1982), η αποκλειστική οικονομική ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση, εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλασσίων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Η ΑΟΖ εκτείνεται πέρα από τα εθνικά ύδατα μιας χώρας στα 200 ναυτικά μίλια από την ακτογραμμή, Εξαίρεση στον κανόνα αυτό είναι οι περιπτώσεις στις οποίες οι ΑΟΖ δύο ή περισσοτέρων χωρών αλληλοεφάπτονται, δηλαδή οι ακτογραμμές των εν λόγω χωρών απέχουν λιγότερο από 400 ναυτικά μίλια. 

Στις περιπτώσεις αυτές οι χώρες που τις διεκδικούν καλούνται να ορίσουν από κοινού θαλάσσια σύνορα. Η ιδέα του ορισμού των ΑΟΖ υιοθετήθηκε στα τέλη του 20ου αιώνα, με στόχο να υπάρχει καλύτερος έλεγχος των ναυτικών υποθέσεων εκτός εθνικών υδάτων. Με την Τρίτη Συμβαση του ΟΗΕ περί Δικαίου της Θάλασσας το 1982, αναγνωρίστηκε διεθνώς ο ορισμός της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης στα 200 ν.μ. Η ακριβής έκταση της ΑΟΖ είναι συχνά θέμα διαμάχης μεταξύ των χωρών. Κάποιες από τις γνωστές έριδες για τις αποκλειστικές οικονομικές ζώνες είναι το διπλωματικό επεισόδιο μεταξύ Ηνωμένου Βασιλείου και της Ισλανδίας, γνωστό ως ο Πόλεμος του Μπακαλιάρου αλλά και η διαμάχη της Νορβηγίας με τη Ρωσίας. 

Οι ελληνικές ΑΟΖ 

Η Ελλάδα μέχρι τώρα δεν έχει ορίσει ΑΟΖ με καμία γειτονική χώρα. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι το Αιγαίο, ως ημίκλειστη θαλάσσια περιοχή, πρέπει να τεθεί υπό ειδικό καθεστώς, εν αντιθέσει με άλλες ημίκλειστες θάλασσες όπως η Αδριατική ή πλήρως κλειστές όπως η Μαύρη Θάλασσα. τη Μαύρη Θάλασσα. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκτιμούν πως πριν προχωρήσει η χώρα στον καθορισμό των ΑΟΖ, θα πρέπει πρώτα να επιλύσει οριστικά το θέμα της υφαλοκρηπίδας. 

Η Ελλάδα, στο θέμα αυτό υποστηρίζει ότι η υφαλοκρηπίδα πρέπει να οριοθετηθεί με βάση την αρχή της μέσης γραμμής, ενώ η Τουρκία υποστηρίζει ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ότι η εγγύτητα των ελληνικών νησιών στα τουρκικά παράλια αποτελεί «ειδική περίσταση» που δικαιολογεί απόκλιση από την αρχή της μέσης γραμμής. Το ζήτημα περιπλέκεται από το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει κυρώσει ούτε τη Διεθνή Συνθήκη για την Υφαλοκρηπίδα του 1958 ούτε τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας του 1982, οι οποίες ορίζουν την υφαλοκρηπίδα και τρόπους οριοθέτησής της.