Από Πρωθυπουργός… Πρόεδρος της Τουρκίας ο Ερντογάν

Ο Πρωθυπουργός της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος είχε κατηγορηθεί για αυταρχισμό στις διαδηλώσεις του Ιουνίου, έκανε άλλο ένα βήμα προς το να αναλάβει την προεδρία της χώρας και μάλιστα με ενισχυμένες εξουσίες, αφού δύο εξέχοντα στελέχη του ισλαμοσυντηρητικού Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) τάχθηκαν σήμερα δημόσια υπέρ της υποψηφιότητάς του.

Ενώ απομένει χρονικό διάστημα μικρότερου του ενός χρόνου ως τις προεδρικές εκλογές του 2014, τα σενάρια δίνουν και παίρνουν σχετικά με το ρόλο τον οποίο θα διαδραματίσουν ο Ερντογάν και ο Αμπντουλάχ Γκιουλ —ο οποίος βρίσκεται στον προεδρικό θώκο, ένα αξίωμα όμως που ως σήμερα είναι κυρίως συμβολικό—, πολύ περισσότερο που για πρώτη φορά ο αρχηγός του κράτους θα εκλεγεί απευθείας από τους πολίτες.

Ο Ερντογάν και ο Γκιουλ ήταν ανάμεσα στα ιδρυτικά μέλη του το AKP 2001 και διατήρησαν επί μακρόν μια στενή πολιτική συμμαχία. Η σχέση τους όμως φάνηκε να επιδεινώνεται πέρυσι και φέτος, με πιο πρόσφατη αφορμή την σκληρή αστυνομική καταστολή των διαδηλώσεων του καλοκαιριού.

“Εάν ο πρωθυπουργός μας θέλει να θέσει υποψηφιότητα, τότε θα πούμε χωρίς κανένα δισταγμό ‘ο φίλος μας Ταγίπ Ερντογάν είναι ο υποψήφιός μας’ και το θέμα θα τελειώσει”, είπε ο Μπουλέντ Αρίντς, αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και επίσης ιδρυτικό στέλεχος του AKP, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο τουρκικό περιοδικό Aksiyon.

“Εάν ο πρωθυπουργός το επιθυμεί αυτό, τότε είναι φυσικό να συμβεί. Δεν νομίζω ότι ο Αμπντουλάχ Γκιουλ θα εξέφραζε διαφορετική γνώμη”, εκτίμησε ο Αρίντς.

Ο Ερντογάν, ο οποίος κυριαρχεί στην τουρκική πολιτική επί μια δεκαετία, δεν μπορεί να θέσει εκ νέου υποψηφιότητα για το αξίωμα του πρωθυπουργού το 2015, βάσει του καταστατικού του AKP. Εδώ και καιρό αναμενόταν ότι θα διεκδικήσει την προεδρία έχοντας μετατρέψει στο μεταξύ το τουρκικό πολιτικό σύστημα σε προεδρικό, αν και το σχέδιό του αυτό αντιμετωπίζει προσκόμματα.

Ο Γκιουλ, ο οποίος με βάση τις δημοσκοπήσεις ξεπερνά τον Ερντογάν στην πρόθεση ψήφου όσον αφορά το αξίωμα του προέδρου, μπορεί να θέσει υποψηφιότητα για να διεκδικήσει δεύτερη προεδρική θητεία, αλλά δεν έχει εκφράσει, τουλάχιστον δημόσια, την πρόθεση να το κάνει.

Ο Χουσεΐν Τσελίκ, αντιπρόεδρος και εκπρόσωπος του AKP, έχει δηλώσει ότι θα ήταν προς το συμφέρον της χώρας ο Ερντογάν να αναδειχθεί πρόεδρος της Τουρκίας το 2014, ενώ υποβαθμίζει τα δημοσιεύματα περί ρήξης στις σχέσεις των δύο ισχυρών ανδρών του κόμματος. “Η φιλία του πρωθυπουργού μας και του προέδρου μας είναι πολύ βαθιά. Είναι μια φιλία η οποία υποβλήθηκε σε πολλές δοκιμασίες. Όταν ο πρωθυπουργός μας αποφασίσει να θέσει υποψηφιότητα, δεν νομίζω ότι ο κ. Γκιουλ θα πει ‘θα είμαι κι εγώ υποψήφιος’”, είπε ο Τσελίκ στον ραδιοφωνικό σταθμό Kral FM.

Η απότομη και σκληρή φύση του Ερντογάν έρχεται συχνά σε καταφανή αντίθεση με την πιο μετριοπαθή και μειλίχια προσέγγιση του Γκιουλ, κάτι που έγινε ιδιαίτερα εμφανές σε θέματα όπως είναι οι κρίσεις στη Συρία και στην Αίγυπτο.

Αν και μια ανοικτή αναμέτρηση του Ερντογάν με τον Γκιουλ θεωρείται γενικά απίθανη από τους περισσότερους πολιτικούς αναλυτές οι διαφορές των δύο Τούρκων ηγετών γίνονται όλο και περισσότερο διακριτές.

Η πιο ξεκάθαρη ένδειξη της ενόχλησης του Ερντογάν είχε καταγραφεί τον περασμένο Οκτώβριο, όταν ο πρωθυπουργός είχε δηλώσει πως η κυβέρνηση είναι “δικέφαλη”, αναφερόμενος εμμέσως πλην σαφώς στο ότι ο Γκιουλ σχολίασε επικριτικά τη σκληρή αντιμετώπιση από την αστυνομία μιας διαδήλωσης στην Άγκυρα που έγινε χωρίς άδεια.

Ο Γκιουλ είχε υποβαθμίσει την δήλωση αυτή. “Το Σύνταγμα και οι νόμοι ορίζουν σαφώς τις δικαιοδοσίες μας, τα καθήκοντά μας και τις ευθύνες μας”, είχε πει.

Οι διαφορές τους ήλθαν στην επιφάνεια και κατά την διάρκεια των διαδηλώσεων του καλοκαιριού. Ο Ερντογάν αναφέρθηκε επανειλημμένα με απαξιωτικό τρόπο στους διαδηλωτές αποκαλώντας τους “αλήτες” και “κακοποιά στοιχεία”, ενώ ο Γκιουλ είχε υιοθετήσει σαφώς πιο συμφιλιωτικούς τόνους καλώντας να υπάρξει διάλογος.

Οι εξελίξεις πάντως ενόψει των εκλογών της επόμενης χρονιάς αναμένεται να εξαρτηθούν από το εάν και κατά πόσον ο Ερντογάν θα μπορέσει να προωθήσει ένα νέο Σύνταγμα που θα εκχωρεί στον πρόεδρο μεγαλύτερες εκτελεστικές εξουσίες, κάτι που μοιάζει όλο και πιο δύσκολο, καθώς πλησιάζουν οι εκλογές.