Ο κορυφαίος χορευτής Ρούντολφ Νουρέγιεφ

«Η τεχνική είναι αυτό στο οποίο καταφεύγεις όταν ξεμείνεις από έμπνευση», ισχυριζόταν σκανδαλωδώς για την κλασική του εκπαίδευση ο εντυπωσιακός ρώσος χορευτής Ρούντολφ Νουρέγιεφ.


Ο άνθρωπος που τα μανιασμένα άλματα και οι ακαριαίες περιστροφές του συγκρίνονται συχνά με τις θρυλικές φιγούρες του Νιζίνσκι, έκανε ωστόσο πολλά περισσότερα για το μπαλέτο από τις δεκαετίες της ερμηνευτικής του δεινότητας!

Η χαρισματική του προσωπικότητα και ο αντισυμβατικός τρόπος της ζωής του θα τον έκαναν διασημότητα παγκοσμίου βεληνεκούς, στρέφοντας για πρώτη φορά με τέτοια δυναμική την προσοχή του κοινού στο μπαλέτο, στο οποίο αναβίωσε βεβαίως τη σημασία των ανδρικών ρόλων αναδεικνύοντας τον άντρα χορευτή σε καθοριστικό μοχλό της δραματουργικής εξέλιξης.

Ένας από τους κορυφαίους χορευτές του 20ού αιώνα στο κλασικό μπαλέτο, ο Νουρέγιεφ θα παραμείνει ενεργός χορευτής μέχρι τα 50 του(!), δηλώνοντας παροιμιωδώς ότι «τα πόδια μου είναι σκυλιά».

Ο χορευτής που έθεσε νέα πρότυπα στο ανδρικό μπαλέτο διακρίθηκε για την τεχνική, την αρμονία και το ταλέντο του στη σκηνή, αλλά και την ιδιοσυγκρασία και τον αντικομφορμισμό του στη ζωή…

Πρώτα χρόνια



Ο Ρούντολφ Νουρέγιεφ γεννιέται στις 17 Μαρτίου 1938 στο Ιρκούτσκ της Ρωσίας ως το νεότερο παιδί μιας αγροτικής οικογένειας ταταρικής καταγωγής. Όταν η ναζιστική Γερμανία εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση, η φαμίλια αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη Μόσχα και να βρει καταφύγιο στο Μπασκίρ. 

Παρά το γεγονός ότι ο Ρούντολφ και η οικογένειά του μαστίζονταν από τη φτώχεια εκεί, η μητέρα του κατάφερε να αποκτήσει ένα εισιτήριο για την όπερα και τον πήρε στα κρυφά μαζί της: με την πρώτη ματιά στην περίφημη μπαλαρίνα Zaituna Nazretdinova, ο Ρούντολφ μαγεύτηκε και αποφάσισε να γίνει χορευτής.

Σε ηλικία 11 ετών, ο Νουρέγιεφ ξεκίνησε μαθήματα χορού, καθώς το σώμα του κρίθηκε ιδανικό...

Επαγγελματίας χορευτής



Μέχρι να κλείσει τα 15 του, το πηγαίο ταλέντο που διέθετε του είχε ήδη εξασφαλίσει δουλειά ως αναπληρωματικός χορευτής στην τοπική όπερα! Ο επόμενος χρόνος θα τον βρει επαγγελματία πλέον χορευτή, με το μπαλέτο της πόλης να του δίνει την πρώτη επίσημη δουλειά του. Σύντομα θα περιόδευε με το μπαλέτο στη Μόσχα και κατόπιν στη ρωσική επικράτεια.

Τον επόμενο χρόνο (1955) , στα 17 του, γίνεται δεκτός στην περίφημη Σχολή Μπαλέτου του Λένινγκραντ, με τον Αλεξάντερ Πούσκιν να γίνεται δάσκαλος και μέντοράς του. Αποφοιτώντας, ο Νουρέγιεφ θα προσληφθεί αμέσως από τα επίσης περίφημα Μπαλέτα Κίροφ της Αγίας Πετρούπολης και θα κάνει το ντεμπούτο του τον Οκτώβριο του 1958 δίπλα στην μπαλαρίνα Natalia Dudinskaya. 



Μέσα στα επόμενα χρόνια, θα ερμήνευε 15 και πλέον κορυφαίους χορευτικούς ρόλους, όλους σε παραγωγές του Θεάτρου Κίροφ, περιλαμβανομένων των μνημειωδών «Ωραία Κοιμωμένη» και «Λίμνη των Κύκνων».



Το 1961, ο Νουρέγιεφ βρέθηκε για τις επαγγελματικές του ανάγκες στο Παρίσι: τα Μπαλέτα Κίροφ περιόδευαν στη Γαλλία. Την ίδια χρονιά θα κάνει και το βρετανικό του ντεμπούτο, εμφανιζόμενος στη Βασιλική Ακαδημία Χορού δίπλα στην μπαλαρίνα Margot Fonteyn. 



Η ερμηνεία του θα μάγευε το φιλοθεάμον κοινό του γκαλά και ο ίδιος θα προσκαλούταν και πάλι στην επόμενη διοργάνωση του event την επόμενη χρονιά: η χημεία του με την μπαλαρίνα θα τους έκανε καλλιτεχνικό ζευγάρι, με το χορευτικό ντουέτο να κάνει τη διαφορά στο μπαλέτο προσελκύοντας μεγάλα κοινά και εξασφαλίζοντας βέβαια για τον εαυτό τους παχυλές αμοιβές. Η συνεργασία τους απλώθηκε σε μια περίοδο εικοσαετίας.



Η επαγγελματική τους σχέση δεν ήταν βέβαια αποκλειστική. Οι μοναδικές χορευτικές ικανότητες του Νουρέγιεφ ήταν περιζήτητες και σύντομα θα τον έφερναν στο κατώφλι της μακροχρόνιας συνεργασίας του με το Βασιλικό Μπαλέτο, που θα γινόταν το δεύτερο σπίτι του μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70.

Ο ίδιος αρνήθηκε ωστόσο σθεναρά να ενσωματωθεί τόσο στο λονδρέζικο μπαλέτο όσο και στους άλλους θιάσους του κόσμου, προτιμώντας πάντα τον ρόλο του προσκεκλημένου χορευτή, τίτλο που διατήρησε στις ανά τον κόσμο εμφανίσεις του... 

Αυτομόληση



Το 1961, μόλις στο πρώτο του ταξίδι εκτός Σοβιετικής Ένωσης, όταν ακολούθησε όπως είδαμε τα Μπαλέτα Κίροφ στο Παρίσι, ο Νουρέγιεφ αρνείται να επιστρέψει στη χώρα του. Η KGB τον είχε ήδη βάλει στο στόχαστρο εξαιτίας του ανοιχτού τρόπου που αντιμετώπιζε την ομοφυλοφιλία του και ο Νουρέγιεφ ζήτησε πολιτικό άσυλο στη Γαλλία. 

Αυτομάτως κηρύχθηκε ανεπιθύμητος στην πατρίδα του και του απαγορεύτηκε διά παντός η είσοδος στη χώρα. Και έπρεπε να περιμένει 28 χρόνια και να ζητήσει την προσωπική παρέμβαση του τότε ηγέτη Μιχαήλ Γκορμπατσόφ για να του επιτραπεί να παρευρεθεί στην κηδεία της μητέρας του το 1989...

Χορογράφος και συνθέτης



Το 1962, ο Νουρέγιεφ θα λάβει τη βρετανική υπηκοότητα και θα εγκαινιάσει τη μακροχρόνια συνεργασία του με το Βασιλικό Μπαλέτο της Αγγλίας. Ως χορευτής θα οργώσει τα μπαλέτα του κόσμου και θα κάνει αναρίθμητες συνεργασίες με τους κορυφαίους θεσμούς του κλασικού χορού της Ευρώπης. 



Ταυτόχρονα με την κολοσσιαία επιτυχία του ως χορευτής, ο Νουρέγιεφ έκανε τα πρώτα του δειλά βήματα στη χορογραφία το 1964, με δύο «αναθεωρημένες» εκδόσεις των κλασικών μπαλέτων «Raymonda» και «Λίμνη των Κύκνων». Στη διάρκεια της καριέρας του θα «πείραζε» τις κλασικές χορογραφίες τεσσάρων ακόμα μπαλέτων.



Το 1977 του προτάθηκε η θέση του διευθυντή του Βασιλικού Μπαλέτου, με τον ίδιο ωστόσο να αρνείται καθώς δεν ήθελε να σπαταλάει χρόνο από την αγαπημένη του ασχολία: τον χορό! Έξι χρόνια αργότερα θα πει το μεγάλο «ναι» για τη θέση του διευθυντή της Παρισινής Όπερας (1983-1989), υπό τον όρο βέβαια ότι θα είχε στη διάθεσή του 6 μήνες τον χρόνο για να μπορεί να χορεύει. 

Κατά τη διάρκεια αυτής της εποχής (στη δεκαετία του '70 δηλαδή), ο Νουρέγιεφ θα αρχίσει να εμφανίζεται στον κινηματογράφο, αποδεχόμενος ρόλους για το «Valentino» και το «Exposed». Στη διάρκεια της καριέρας του θα κάνει πολυάριθμες εμφανίσεις τόσο πάνω στη σκηνή όσο και στη μεγάλη αλλά και τη μικρή οθόνη. Τη δεκαετία του 1970 «κυριεύει» και την Αμερική, με αναρίθμητες εμφανίσεις σε όλη την επικράτεια των ΗΠΑ: μέχρι και στο «Muppet Show» εμφανίστηκε!



Στα 40 του χρόνια (τέλη '70), ερμήνευε ακόμα πρωταγωνιστικούς ρόλους του κλασικού μπαλέτου, ενώ θα έπαιρνε άλλη μια δεκαετία (τέλη '80) μέχρι να αρχίσουν να φθίνουν οι επιδόσεις του πάνω στη σκηνή, απογοητεύοντας το κοινό που τον θυμόταν στα νιάτα του. Η μαεστρική του ωστόσο διεύθυνση της Όπερας των Παρισίων την ίδια εποχή θα έμενε στα χρονικά: κατάφερε να τη βγάλει από τα σκοτεινά της χρόνια και να της δώσει μια αίγλη πρωτοφανή…



Προσωπική ζωή και θάνατος



Παρά το γεγονός ότι η έδρα του ήταν το Παρίσι, ο Νουρέγιεφ είχε βρετανική και -αργότερα, το 1982- αυστριακή υπηκοότητα. Παθιασμένη προσωπικότητα ο ίδιος, ποτέ δεν έκρυψε τις σεξουαλικές του προτιμήσεις, με τα θυελλώδη του ειδύλλια να ακολουθούνται κατά πόδας από τον σκανδαλοθηρικό Τύπο.

Συναναστρεφόταν γνωστά ονόματα του ευρύτερου καλλιτεχνικού χώρου, όπως τον Μικ Τζάγκερ, την Τζάκι Κένεντι, τον Άντι Γουόρχολ και τον Φρέντι Μέρκιουρι, ενώ ο 25χρονος δεσμός του με τον δανό χορευτή Έρικ Μπρουν -παρά τα σύντομα διαλείμματα- θα κυριαρχήσει στην ερωτική του ζωή, παίρνοντας τέλος το '86 με τον θάνατο του Μπρουν.



Το 1984 ο Νουρέγιεφ διαγνώστηκε με AIDS, γεγονός που θα αρνηθεί για πολλά χρόνια, ισχυριζόμενος ότι ήταν υγιής. Η κλινική του εικόνα μάλιστα αυτό υποδείκνυε, με τα σημάδια της ασθένειας να μην είναι ορατά παρά από το 1992 και μετέπειτα, όταν μπήκε στο τελευταίο στάδιο του AIDS.

Παρά τα προβλήματα υγείας, συνεχίζει να εμφανίζεται ως μαέστρος πλέον σε συμφωνικές σε όλο τον κόσμο, με την αγάπη για τη δουλειά του να τον κρατά σε εγρήγορση. 

Στις 20 Νοεμβρίου 1992 διακομίζεται σε παρισινό νοσοκομείο, όπου και πεθαίνει από καρδιακές επιπλοκές λίγες βδομάδες αργότερα, στις 6 Ιανουαρίου 1993, σε ηλικία 54 ετών. Ο κορυφαίος χορευτής δεν ήταν πια στη ζωή...



Ο Νουρέγιεφ επηρέασε τον κόσμο του μπαλέτου όσο λίγοι: όχι μόνο αναμόρφωσε τον τρόπο που έβλεπε ο κόσμος τους άντρες χορευτές, αλλά στις δικές του χορογραφίες κλασικών έργων οι αντρικοί ρόλοι είχαν πια πολύ πιο περίτεχνη χορογραφία. Και βέβαια ο ίδιος ως χορευτής μεταπηδούσε από το κλασικό μπαλέτο στον μοντέρνο χορό με τέτοια ευκολία που καταργούσε τα όριά τους. 

Κι αν σήμερα είναι η νόρμα για έναν χορευτή να μπορεί να ερμηνεύει και τα δύο είδη χορού, ο Νουρέγιεφ ήταν ο εισηγητής αυτής της «σχολής», διακρινόμενος τόσο στο κλασικό ρεπερτόριο όσο και τους σύγχρονους ρόλους…