Ο μεγάλος οραματιστής Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

Όταν μιλάμε για κοινωνική ισότητα και πολιτικά δικαιώματα, το όνομα του αφρο-αμερικανού ηγέτη μετατρέπεται σε παγκόσμιο σύμβολο του ειρηνικού αγώνα για κοινωνική αλλαγή. Μέσω του μη βίαιου ακτιβισμού του, ο Κινγκ έπαιξε κολοσσιαίο ρόλο στην ανατροπή των ρατσιστικών νόμων και των πολιτικών φυλετικού διαχωρισμού στον αμερικανικό Νότο και σε άλλες περιοχές της χώρας.
 

Έδωσε στη φυλή του την πολιτική υπόσταση που ονειρεύονταν οι έγχρωμοι της Αμερικής από την κατάργηση της δουλείας ακόμα, μέσω της κοινωνικής ισότητας και του δικαιώματος ψήφου. 

Το Νόμπελ Ειρήνης ήρθε ως επιστέγασμα των κοινωνικών του αγώνων, την ίδια στιγμή που η δολοφονία του θα γινόταν η καθοριστική στιγμή για την αναγνώριση του δικαιώματος των εγχρώμων να υπάρχουν στη ζωή!

Ας δούμε λοιπόν τη ζωή της διαπρεπέστερης μορφής του κοινωνικού αγώνα των Αφρο-Αμερικανών, μάχη για πολιτική και κοινωνική ισότητα που συνοψίζεται στον λόγο που εκφώνησε το 1963 «Έχω ένα όνειρο...».

Πρώτα χρόνια



Γεννημένος ως Μάικλ Κινγκ Τζ. στις 15 Ιανουαρίου 1929 στην Ατλάντα, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζ. ήταν το μεσαίο παιδί του πάστορα Μάικλ Κινγκ και της Αλμπέρτα Γουίλιαμς Κινγκ, που έλκουν την καταγωγή τους από τις επαρχίες της Τζόρτζια. Ο πατέρας του θα υιοθετήσει το όνομα Μάρτιν Λούθερ Κινγκ προς τιμή του γερμανού θρησκευτικού ηγέτη των προτεσταντών Μαρτίνου Λουθήρου, με τον νεαρό Μάικλ Τζ. να ακολουθεί τα βήματα του πατέρα του και να υιοθετεί τελικά το ίδιο όνομα. 

Ο Κινγκ μεγαλώνει με τα δυο του αδέλφια μέσα σε ένα ασφαλές περιβάλλον αγάπης και θαλπωρής, γνωρίζοντας ωστόσο από νωρίς τον ρατσισμό και τις φυλετικές διακρίσεις. Ο πατέρας του μετρούσε ήδη χρόνια μάχης με τις φυλετικές προκαταλήψεις, όχι μόνο γιατί η φυλή του υπέφερε από αυτές, αλλά κυρίως γιατί θεωρούσε τον ρατσισμό προσβολή στη θέληση του θεού, που έπλασε όλους τους ανθρώπους ίσους. Ο νεαρός Μάρτιν διαποτίζεται λοιπόν από μικρός με τις ιδέες της ισότητας. 

Τον Μάιο του 1936 βαπτίζεται, με το γεγονός ωστόσο να μην του κάνει ιδιαίτερη εντύπωση. Τον Μάιο του 1941, το 12χρονο αγόρι χάνει την πολυαγαπημένη του γιαγιά και συγκλονισμένο από την είδηση πηδά από το παράθυρο του δεύτερου ορόφου της οικίας του, σε μια υποτιθέμενη απόπειρα αυτοκτονίας. 

Στο σχολείο οι επιδόσεις του λογίζονται εκπληκτικές, με τον ίδιο να «πηδά» δυο τάξεις του Γυμνασίου και να γίνεται δεκτός στο Κολέγιο Morehouse της Ατλάντα σε ηλικία μόλις 15 ετών (1944). Δημοφιλής ανάμεσα στους φοιτητές, και κυρίως στις σπουδάστριες, χάνει γρήγορα το ενδιαφέρον του για τις σπουδές, ενώ αμφισβητεί πλέον ανοιχτά τη θρησκεία εν γένει, παρά τη βαθύτατα θρησκευόμενη οικογένειά του. 

Εκπαίδευση, πνευματική ανάπτυξη και έρωτας



Το 1948, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ πήρε το πτυχίο του στην Κοινωνιολογία από το Morehouse College, όταν αποφάσισε να φοιτήσει στο θεολογικό τμήμα του φιλελεύθερου Crozer Theological Seminary της Πενσιλβάνια. Θριαμβεύει στις σπουδές του και τελειώνει πρώτος μεταξύ των συμφοιτητών του το 1951, εκλεγμένος ήδη πρόεδρος του φοιτητικού σώματος. 

Την ίδια εποχή συνδέεται ερωτικά με λευκή γυναίκα, παρά τις έντονες αντιδράσεις της οικογένειάς του. Στο τέλος ενδίδει στις πατρικές πιέσεις και διακόπτει τον δεσμό, ενώ την ίδια εποχή έρχεται σε επαφή με τον θεολόγο Reinhold Niebbuhr, που θα γίνει μέντορας του νεαρού και θα επηρεάσει καθοριστικά τη σκέψη του. 

Σειρά είχαν κατόπιν οι διδακτορικές του σπουδές, με τον ίδιο να γίνεται δεκτός σε πλήθος φημισμένων πανεπιστημίων, επέλεξε ωστόσο το Πανεπιστήμιο της Βοστόνης. Κατά τη διάρκεια της διδακτορικής του διατριβής, γνωρίζει την Κορέτα Σκοτ, υποσχόμενη μουσικό και τραγουδίστρια, με την οποία παντρεύεται τον Ιούνιο του 1953 και αποκτούν 4 παιδιά. 



Το 1954, την ώρα που ολοκλήρωνε το διδακτορικό του, θα ασπαστεί το σχήμα και θα γίνει πάστορας, με την επόμενη χρονιά να του φέρνει τον τίτλο του διδάκτορα. Ο Κινγκ ήταν μόλις 25 ετών!

Το μποϋκοτάζ των λεωφορείων στο Μοντγκόμερι



Στις 2 Μαρτίου 1955, ένα 15χρονο έγχρωμο κορίτσι αρνείται να παραχωρήσει τη θέση του στο λεωφορείο σε λευκό άντρα, παραβαίνοντας τον τοπικό νόμο. Η Claudette Colvin συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στη φυλακή: οι συνθήκες ήταν ευνοϊκές για να εξεταστούν οι αντοχές της κοινωνίας, με τους ηγέτες της NAACP να επιδιώκουν να απαλλαχθούν από τους νόμους του φυλετικού διαχωρισμού. Θα αποδεικνυόταν ωστόσο ότι το νεαρό κορίτσι ήταν έγκυος, με το γεγονός να αποτελεί σκάνδαλο για τα χρηστά ήθη της εποχής και τους βαθιά θρησκευόμενους έγχρωμους της κοινότητας. 

Την 1η Δεκεμβρίου 1955 ωστόσο η ευκαιρία θα παρουσιαζόταν και πάλι, αυτή τη φορά στο πρόσωπο της 42χρονης Ρόζα Παρκς, η οποία αρνήθηκε επίσης να παραχωρήσει τη θέση της σε λευκό επιβάτη. Η Παρκς θα συλληφθεί για παραβίαση του νόμου του Μοντγκόμερι και θα καταδικαστεί σε χρηματικό πρόστιμο έναν μήνα μετά. Το βράδυ όμως της σύλληψής της, οι πρωτεργάτες των πολιτικών δικαιωμάτων των εγχρώμων, μεταξύ των οποίων και ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, αποφάσισαν να μποϋκοτάρουν τις δημόσιες συγκοινωνίες της πόλης, με τον Κινκ να εξουσιοδοτείται να ηγηθεί της πράξης αντίστασης, εξαιτίας κυρίως του νεαρού της ηλικίας του αλλά και της ιδιαίτερης εκπαίδευσής του.



Στον πρώτο του λόγο ως ηγέτης της ομάδας του μποϋκοτάζ, ο Κινγκ σημειώνει: «Δεν έχουμε εναλλακτική παρά να διαμαρτυρηθούμε. Για πολλά χρόνια έχουμε επιδείξει μια εκπληκτική υπομονή». Η υπομονή όμως ήταν ώρα να πάρει τέλος και στη θέση της να εγκαθιδρυθεί η ελευθερία και η δικαιοσύνη! 

Οι ρητορικές ικανότητες του «φρέσκου» στον αγώνα των δικαιωμάτων των εγχρώμων Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έμελλε να δοκιμαστούν για πρώτη φορά λοιπόν στην Αλαμπάμα. Για όχι λιγότερες από 382 ημέρες το μποϋκοτάζ των εγχρώμων στις δημόσιες συγκοινωνίες συνεχιζόταν, μέσα σε κλίμα εκφοβισμού και βίας για την αφρο-αμερικανική κοινότητα. Το σπίτι του Κινγκ δέχτηκε επίθεση, ο αγώνας ωστόσο έπρεπε να δικαιωθεί: έπειτα από αλλεπάλληλες ήττες στα δικαστήρια και ύστερα από μεγάλα χρηματικά πρόστιμα για τους ρατσιστικούς του νόμους, το δημοτικό συμβούλιο του Μοντγκόμερι αναίρεσε τελικά την πολιτική διαχωρισμού στις δημόσιες συγκοινωνίες της πόλης!

Πανεθνική δικτύωση



Ενθαρρυμένοι από τη νίκη, οι ηγέτες του αφρο-αμερικανικού πολιτικού κινήματος αναγνώριζαν πλέον την ανάγκη για την ίδρυση ενός εθνικού οργανισμού που θα συντόνιζε τις τοπικές δράσεις. Τον Ιανουάριο του 1957, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, ο Ralph Abernathy και 60 ακόμα πάστορες και ακτιβιστές ίδρυσαν το Southern Christian Leadership Conference, για να αξιοποιήσουν το ευνοϊκό κλίμα που ανοιγόταν μπροστά τους. 

Ο στόχος τους; Μη βίαιες διαμαρτυρίες και ειρηνικές πορείες για να διεκδικήσουν την πολυπόθητη κοινωνική μεταρρύθμιση και την κατάργηση των φυλετικών πολιτικών. Η συμμετοχή του Κινγκ στο συμβούλιο θα του έδινε βήμα σε πανεθνικό επίπεδο, την ίδια ώρα που η ψήφος των εγχρώμων θεωρήθηκε η αιχμή του δόρατος του δίκαιου αγώνα. 

Ο Κινγκ συναντήθηκε εκτεταμένα με θρησκευτικούς ηγέτες, ακτιβιστές και πρωτεργάτες των δικαιωμάτων των Αφρο-Αμερικανών, περιοδεύοντας σε όλη τη χώρα και κηρύσσοντας τη φυλετική ισότητα. 

Επίσκεψη στον Γκάντι 



Ήταν το 1959 όταν ο Κινγκ εντυπωσιασμένος από την επιτυχία του ινδού ηγέτη με τον μη βίαιο αγώνα του, αποφάσισε να τον επισκεφτεί στη γενέτειρά του στην Ινδία. Η συνάντηση με τον Γκάντι τον επηρέασε σε καθοριστικό βαθμό, εμπνέοντάς τον ταυτόχρονα να συνεχίσει με μεγαλύτερο ζήλο τον ειρηνικό του αγώνα για την ανατροπή των κοινωνικών στερεοτύπων και την πλήρη ισότητα όλων των ανθρώπων. 

Ο αφρο-αμερικανός ακτιβιστής Bayard Rustin, αυθεντία στη διδασκαλία του Γκάντι, θα γίνει έκτοτε ένας από τους στενότερους συμβούλους του Κινγκ, προτρέποντάς τον σταθερά να παραμείνει πιστός στον ειρηνικό τρόπο αντιπαράθεσης. 

Αναβρασμός και πολιτική δράση



Οι αφρο-αμερικανοί φοιτητές, διαποτισμένοι με τη νέα τάση ακτιβισμού που επικρατούσε, ανέλαβαν δράση στα πανεπιστήμια. Αρνούνταν να καθίσουν στα φυλετικά διαχωρισμένα καθίσματα μέσα στις αίθουσες και τις φοιτητικές λέσχες, άρνηση που πυροδοτούσε λεκτική και πολλές φορές φυσική βία εναντίον τους. Ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ ενθάρρυνε πάντα τους φοιτητές να μην απαντούν στη βία, επιμένοντας ωστόσο στη μάχη τους με τις ρατσιστικές πολιτικές. Μέχρι τον Αύγουστο του 1960, η μαζική άρνηση των έγχρωμων σπουδαστών να κάθονται στα «ειδικά τμήματα» των φοιτητικών λεσχών θα άλλαζε άρδην το τοπίο σε 27 πολιτείες του Νότου! 

Η φήμη του Κινγκ είχε ήδη εκτοξευτεί στην κορυφή. Ο ίδιος επέστρεψε ωστόσο ταπεινός στην Ατλάντα για να ακολουθήσει τα θρησκευτικά του καθήκοντα: συνλειτουργεί με τον πατέρα του στην εκκλησία, χωρίς να βάζει βέβαια σε δεύτερη μοίρα τον αγώνα για τα κοινωνικά δικαιώματα. 

Στις 19 Οκτωβρίου 1960, ο Κινγκ και 75 φοιτητές απαίτησαν από τοπικό πολυκατάστημα να τους σερβίρει φαγητό στο τραπέζι (κάτι που απαγόρευαν οι ρατσιστικοί νόμοι του Νότου), αρνούμενοι να εγκαταλείψουν τον χώρο όταν ο ιδιοκτήτης τους έδιωξε. Τα γεγονότα θα κατέληγαν στη σύλληψη του Κινγκ και 36 ακόμα, με τον δήμαρχο της Ατλάντα να φοβάται ωστόσο την κοινωνική κατακραυγή και να τους απελευθερώνει άρον-άρον. 

Λίγο αργότερα βέβαια ο Κινγκ θα συλλαμβανόταν και πάλι, αυτή τη φορά για τροχαία παράβαση! Το νέο μάλιστα για τη σύλληψή του θα γινόταν μήλο της έριδος στις προεκλογικές προεδρικές καμπάνιες του 1960, με τον υποψήφιο Τζον Κένεντι να κάνει τα απαραίτητα τηλεφωνήματα εκφράζοντας την ανησυχία του για τη σκληρή μεταχείριση του ακτιβιστή πάστορα. Ο Κινγκ απελευθερώθηκε αμέσως, με το θέμα να απασχολεί ωστόσο εκτενώς τα debate και τον δημόσιο προεκλογικό λόγο...

«Έχω ένα όνειρο...»



Την άνοιξη του 1963, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ οργάνωσε μια μεγαλειώδη διαδήλωση στο κέντρο του Μπέρμινγκχαμ της Αλαμπάμα, με την αστυνομία να στέλνει τα σκυλιά της και να ψεκάζει με μάνικες οικογένειες και παιδιά. Ο Κινγκ θα στελνόταν και πάλι στη φυλακή, μαζί με έναν πολύ μεγάλο αριθμό υποστηρικτών του, το γεγονός ωστόσο τράβηξε το εθνικό ενδιαφέρον. 

Από τις φυλακές του Μπέρμινγκχαμ, ο Κινγκ εξήγησε εύγλωττα τη θεωρία του μη βίαιου αγώνα, κι όταν αποφυλακίστηκε άρχισε να οραματίζεται μια μαζικότατη διαδήλωση στην καρδιά της πρωτεύουσας του έθνους, ζητώντας ειρηνικά πολιτική αλλαγή! 

Στις 28 Αυγούστου 1963 λοιπόν έλαβε χώρα η ιστορική Πορεία της Ουάσιγκτον, με περισσότερους από 200.000 ανθρώπους να κατακλύζουν το Μνημείο του Λίνκολν. Ήταν εκεί που θα ακούγονταν τα περίφημα λόγια του έγχρωμου ηγέτη «Έχω ένα όνειρο...», τονίζοντας την πεποίθησή του ότι μια μέρα όλοι οι άνθρωποι θα γίνουν αδέλφια. 

Τα ταραγμένα ύδατα του αγώνα για κοινωνική και πολιτική ισότητα των εγχρώμων θα άφηναν βαθιά το στίγμα τους στην κοινή γνώμη: πολλοί λευκοί άρχισαν να αναρωτιούνται για τον λόγο ύπαρξης των πολιτικών του διαχωρισμού, που μετρούσαν ήδη έναν αιώνα αποτρόπαιης δράσης, κάνοντας τους Αφρο-Αμερικανούς πολίτες δεύτερης κατηγορίας. 



Η πολυπόθητη πολιτική αλλαγή και το Νόμπελ 



Η γενικευμένη κατακραυγή της αμερικανικής κοινωνίας θα οδηγούσε τελικά στην αλλαγή της νομοθεσίας το 1964, με την περίφημη τροποποίηση Civil Rights Act. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση μπορούσε πλέον να επιβάλει στις τοπικές κυβερνήσεις τη βούλησή της για απαγόρευση κάθε φυλετικού διαχωρισμού στις δημόσιες συγκοινωνίες, τα καταλύματα και σε όλες γενικότερα τις δημόσιες υπηρεσίες. Ο αγώνας είχε δικαιωθεί, γεγονός που θα οδηγούσε τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ να βραβευτεί την ίδια χρονιά με το Νόμπελ Ειρήνης.

Ο Κινγκ ήξερε ωστόσο ότι οι βαθιά ριζωμένες κοινωνικές προκαταλήψεις δεν θα αναιρούνταν με ένα νομοθετικό διάταγμα. Όχι μόνο δεν σταμάτησε λοιπόν τον ακτιβιστικό του αγώνα, αλλά ενέτεινε τις προσπάθειές του, καθώς πολλές φορές φαινόταν πως για κάθε βήμα μπροστά η κοινωνία έκανε δυο βήματα πίσω. 

Όπως το περιστατικό του Μαρτίου του 1965, όπου μαζική ειρηνική διαδήλωση των Αφρο-Αμερικανών στην Αλαμπάμα μετατράπηκε σε πεδίο μάχης, με την αστυνομία να ρίχνεται λυσσαλέα πάνω σε γυναικόπαιδα. Η «Bloody Sunday» των ΗΠΑ είχε μόλις συμβεί. 

Από τα τέλη του 1965 μέχρι και το 1967, ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ επέκτεινε το κίνημα των κοινωνικών δικαιωμάτων των Αφρο-Αμερικανών σε μεγαλύτερες αμερικανικές πόλεις, όπως το Σικάγο και το Λος Άντζελες, συναντώντας συχνά αντιπαράθεση και μέσα στους κόλπους του κινήματος, με τους νεότερους Αφρο-Αμερικανούς να επιζητούν πιο γρήγορες διαδικασίες και άμεσα αποτελέσματα. Η ειρηνική και υπομονετική προσέγγιση του Κινγκ και η επιρροή της στη λευκή μεσοαστική τάξη θεωρούταν αδύναμη και παθητική από τους έγχρωμους αγωνιστές...

Δολοφονία



Μέχρι το 1968, τα χρόνια των διαδηλώσεων και των ανοιχτών αντιπαραθέσεων είχαν κουράσει τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ. Η φυλάκιση, οι πορείες και οι συνεχείς απειλές για τη ζωή του τον είχαν καταβάλλει, την ίδια στιγμή που ένιωθε αποθαρρυμένος από την αργή πρόοδο που σημείωνε το κίνημα και την κριτική που δεχόταν από μερίδα «δικών» του. 

Την άνοιξη του 1968, η εργατική απεργία του Μέμφις θα εγκαινίαζε την τελευταία «σταυροφορία» του Κινγκ: στις 3 Απριλίου, σε μια προφητική ομιλία, ο ηγέτης σημείωνε: «Είδα τη Γη της Επαγγελίας, μπορεί όμως να μη φτάσω εκεί μαζί σας». Την επόμενη μέρα, την ώρα που στεκόταν στη βεράντα του ξενοδοχείου Lorraine, ο Κινγκ χτυπήθηκε από σφαίρα ελεύθερου σκοπευτή. Ο εκτελεστής James Earl Ray συνελήφθη μάλιστα δύο μήνες μετά. Η δολοφονία του έγχρωμου ηγέτη θα πυροδοτούσε κοινωνική αναταραχή και μαζικές διαδηλώσεις σε περισσότερες από 100 πόλεις των ΗΠΑ, με τον Ray να καταδικάζεται σε 99 χρόνια κάθειρξης. 

Κληρονομιά 



Η ζωή του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ έμελλε να έχει κατακλυσμιαίες επιπτώσεις στις φυλετικές σχέσεις της Αμερικής. Ο γνωστότερος αφρο-αμερικανός ακτιβιστής της εποχής, που πυροδότησε την ανατροπή των κοινωνικών στερεοτύπων και την πολιτικο-κοινωνική ισότητα των εγχρώμων της Αμερικής, μνημονεύεται έκτοτε κάθε χρόνο με εθνική επέτειο. 

Ο μεγάλος οραματιστής, που αφιέρωσε τη ζωή του στην κοινωνική δικαιοσύνη μέσω ειρηνικών μέσων και μη βίαιων τρόπων πολιτικής αντιπαράθεσης, αποτελεί φάρο για κάθε πολιτικό κίνημα που επιζητεί ισότητα και ελευθερία στα πέρατα της οικουμένης...