Ποιος ήταν ο Γιώργος Παπανικολάου

Το Τεστ Παπ δεν χρειάζεται φυσικά συστάσεις, το ξέρει καλά κάθε γυναίκα στον πλανήτη. Ο ιατρικός έλεγχος για τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας έχει σώσει εκατομμύρια ζωές, αναγορεύοντας τον εφευρέτη του σε έναν από τους θρύλους της σύγχρονης ιατρικής επιστήμης! Το όνομα του Παπανικολάου υπάρχει σε κάθε στόμα, με το Τεστ Παπ να γίνεται ορόσημο της σύγχρονης έρευνας αιχμής. Ποιος ήταν όμως ο περίφημος γιατρός που άλλαξε τον ρου της ιστορίας μιας νόσου που διεκδικεί ακόμα και σήμερα βαρύτατο φόρο αίματος;


Πρώτα χρόνια



Ο Παπανικολάου γεννιέται στην Κύμη της Εύβοιας στις 13 Μαΐου 1883, με τον μικρό Γιώργο να λατρεύει από νωρίς τη θάλασσα. Πέρασε ατέλειωτα απογεύματα ατενίζοντας τη χάρη της, ονειρευόμενος τη μέρα που θα ήταν επιτέλους σε ηλικία να ακολουθήσει καριέρα ναυτικού. 

Η μοίρα είχε ωστόσο άλλα βάλει για την τύχη του νεαρού Γιώργου, με τον Παπανικολάου να καλείται να ακολουθήσει τα βήματα του πατέρα του, επίσης γιατρού (και επί μακρόν δημάρχου της Κύμης).

Φοιτητική περίοδος



Ο Παπανικολάου γίνεται δεκτός στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Αθηνών, όπου και ολοκληρώνει με επιτυχία τις σπουδές του το 1904. Αποφασίζει κατόπιν να αφιερωθεί στη βιολογική έρευνα, έναν σχετικώς νέο κλάδο, στα σπάργανα ακόμη στην Ελλάδα, γι' αυτό και καλείται να συνεχίσει τις σπουδές του στη Γερμανία. 

Γράφεται στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου το 1907, από το οποίο και θα πάρει το διδακτορικό του στη βιολογία το 1910. Θα επιστρέψει κατόπιν στην Ελλάδα, κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων του 1912-1914, και θα παντρευτεί την Ανδρομάχη Μαυρογένη.

Ο κλάδος που επέλεξε ωστόσο να αφιερωθεί υποδείκνυε Αμερική: οι τεχνολογίες αιχμής και το φιλόξενο πλαίσιο έρευνας των πανεπιστημίων των ΗΠΑ αποτέλεσαν μονόδρομο για τον Παπανικολάου. 

Το 1913 αναχωρεί λοιπόν για τον Νέο Κόσμο, με κατεύθυνση το φημισμένο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, στο οποίο και θα εκλεγεί λίγο αργότερα τακτικός καθηγητής της Ιατρικής Σχολής. Δεν θα επέστρεφε ποτέ πια στη χώρα του...

Η Μέθοδος Παπανικολάου



Ήταν λοιπόν στη Νέα Υόρκη που οι έρευνες του περίφημου γιατρού θα απέδιδαν καρπούς, όταν θα ανακάλυπτε μια προγνωστική μέθοδο κολοσσιαίας σημασίας για όλες τις γυναίκες του πλανήτη. Με τις αντίστοιχες μελέτες του να ξεκινούν το 1923, ο Παπανικολάου θα επινοούσε μια τεχνική γυναικολογικού προσυμπτωματικού ελέγχου που θα του έδινε τη δυνατότητα να ανιχνεύει προκαρκινικές αλλοιώσεις και να αντιπαρατίθεται αποφασιστικά μαζί τους πριν εξελιχθούν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. 

Η ανακάλυψή του ήταν πράγματι αστρονομικής σημασίας, καθώς μιλάμε για μια εποχή που η διάγνωση του -συνήθως ασυμπτωματικού- τραχήλου της μήτρας ήταν ιδιαίτερα δύσκολη υπόθεση. Κι όταν τελικά πιστοποιούταν ότι η γυναίκα έπασχε από το συγκεκριμένο νεοπλασματικό είδος, ήταν συνήθως πολύ αργά για τη ζωή της, ακόμα και με τις επιθετικές θεραπείες του καιρού να μην αποδίδουν τους προσδοκώμενους καρπούς. 

Η Μέθοδος Παπανικολάου έμελλε να το αλλάξει αυτό, καθώς ήταν σε θέση να ανιχνεύει τις κυτταρικές αλλοιώσεις πριν μετατραπούν σε καρκινικές. Με την πρόωρη διάγνωσή τους, οι αλλοιώσεις ήταν θεραπεύσιμες, δίνοντας επιπλέον τη δυνατότητα στη γυναίκα να κυοφορήσει και να αποκτήσει παιδιά. 

Αντιδράσεις



Η τεχνική του Παπανικολάου ήταν ένα μνημειώδες ιατρικό επίτευγμα, δεν έγινε ωστόσο δεκτή από την επιστημονική κοινότητα με τυμπανοκρουσίες. Όπως συμβαίνει συνήθως στην ιστορία της επιστήμης, η επαγγελματική νομιμοφροσύνη ανθίσταται στην αλλαγή, καθιστώντας τις «επαναστάσεις» σχεδόν ανεπιθύμητες.

Παρά το γεγονός λοιπόν ότι η ανακάλυψη του έλληνα γιατρού έλαβε χώρα το 1928, έπρεπε να περιμένουμε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '40 για να κοπάσουν οι αντιδράσεις και να αποκτήσει την καθολική συναίνεση της ιατρικής κοινότητας. Η πρώτη δημοσίευση μάλιστα του Παπανικολάου για τα οφέλη της χρήσης της κυτταρολογικής μεθόδου στη διάγνωση του καρκίνου της μήτρας (1928) έγινε δεκτή με ιδιαίτερο σκεπτικισμό, με την κρατούσα ιατρική πεποίθηση του καιρού να τη θεωρεί πρακτικά αδύνατη.

Ακόμα κι έτσι βέβαια, θα χρειάζονταν πολλά περισσότερα χρόνια για να γενικευτεί η χρήση του και να φτάσει το Τεστ Παπ σε όλες τις γυναίκες της οικουμένης. Η Εύα Περόν, για παράδειγμα, πέθανε το 1952 στην Αργεντινή από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (σε ηλικία 33 ετών), σε μια χώρα που το Τεστ Παπ δεν θα χορηγούταν παρά από τα μέσα της δεκαετίας του '60. 

Από την επικράτηση του Τεστ Παπ σε παγκόσμια κλίμακα, οι θάνατοι από καρκίνο του τραχήλου της μήτρας έχουν μειωθεί σήμερα περισσότερο από 70%...

Εκτόξευση στη δόξα



Ο απόηχος του Τεστ Παπανικολάου δεν περιορίζεται μόνο στη διάγνωση του καρκίνου της μήτρας. Η έρευνά του θα άνοιγε νέους δρόμους στην ιατρική έρευνα και θα θεμελίωνε ένα νέο πρωτόκολλο μελέτης του καρκίνου, το όποιο έμελλε να αποδώσει ζηλευτούς καρπούς στο μέλλον. 

Οι εργασίες του δρος Παπανικολάου υπερβαίνουν τις 100, ενώ οι διακρίσεις με τις οποίες τιμήθηκε για το έργο του είναι πολυάριθμες και σημαντικότατες, όπως το Albert Lasker Award for Clinical Medical Research το 1950 και το Μετάλλιο Τιμής της Αμερικανικής Εταιρίας Καρκινολογίας το 1952. Μέχρι και στο γραμματόσημο των ΗΠΑ μπήκε το πρόσωπό του, γεγονός ιδιαίτερα δύσκολο και συνάμα ακραία τιμητικό για την Αμερική.



Το 1961, ο Παπανικολάου θα μετακόμιζε στο Μαϊάμι της Φλόριντα για να ιδρύσει το Αντικαρκινικό Ερευνητικό Ινστιτούτο στο Πανεπιστήμιο της πόλης, που θα έφερε το όνομά του (Papanicolaou Cancer Research Institute), θα τον προλάβαινε ωστόσο ο θάνατος το 1962, λίγο πριν από τα εγκαίνια του κέντρου. 

Ο κορυφαίος ερευνητής έφυγε από τη ζωή στις 19 Φεβρουαρίου 1962, σε ηλικία 78 ετών, όταν τον πρόδωσε η καρδιά του. Ο άνθρωπος που ξεκίνησε από την Εύβοια και κατέκτησε σύσσωμο τον ιατρικό κόσμο τα είχε πράγματι καταφέρει πολύ καλύτερα απ' όσο θα έλπιζε ο γιατρός πατέρας του...