Ο αμερικανός πρόεδρος Τζον Κένεντι

Ο 35ος πρόεδρος των ΗΠΑ έμελλε να αφήσει το στίγμα του στη διεθνή πολιτική σκακιέρα παρά το σύντομο της θητείας του, την οποία και θα ανακόψει πρόωρα η διαβόητη δολοφονία του. Αναλαμβάνοντας καθήκοντα μέσα στο τεταμένο ψυχροπολεμικό κλίμα της δεκαετίας του '60, ο Κένεντι θα πάρει μια σειρά από μέτρα που θα εκτονώσουν την ένταση, με πλήθος άλλων δράσεών του να καλούν ωστόσο σε ενδελεχέστερη ανάλυση.
 

Άνθρωπος χαρισματικός και κορυφαία πολιτική μορφή, ο Κένεντι δεν θα ξεχαστεί από τον δημόσιο λόγο παρά τον μισό αιώνα που έχει περάσει από τη δολοφονία του, με τις αμφιλεγόμενες πράξεις του να τον φέρνουν συνεχώς στο προσκήνιο.

Ας δούμε λοιπόν τα σημαντικότερα γεγονότα του σύντομου βίου του...

Πρώτα χρόνια



Ο John Fitzgerald Kennedy γεννιέται στις 29 Μαΐου 1917 στο Brookline της Μασαχουσέτης, με τις δύο οικογένειες, τόσο τους Κένεντι όσο και τους Fitzgerald, να είναι ευκατάστατες και παραδοσιακές καθολικές, με καταγωγή από την Ιρλανδία. Ο πατέρας του, Joseph Kennedy Sr., ήταν ένας υπερεπιτυχημένος τραπεζίτης που είχε κάνει περιουσία στο χρηματιστήριο μετά τον Α' Παγκόσμιο και θα γινόταν κατόπιν πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Αγγλία και η μητέρα του, Rose Elizabeth Fitzgerald, ήταν μέλος της καλής κοινωνίας της Βοστόνης.

Ο Τζον, που μεγαλώνει με το παρατσούκλι «Τζακ», ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο από τα 9 παιδιά της φαμίλιας, τα οποία θα διατηρήσουν στενές σχέσεις καθ' όλη τη διάρκεια της ζωής τους, την ίδια στιγμή που ο πατέρας τους νοιάζεται ιδιαίτερα για όλα τα θέματα που αφορούν στην ανάπτυξή τους, δίνοντας βάση στην εκπαίδευση των παιδιών του. Τα μεγαλώνει βέβαια στη βάση «σημασία έχει μόνο η νίκη», γεγονός που θα στιγματίσει τους βίους όλων τους. 

Παρά τις συνεχείς προτροπές και συχνές επιπλήξεις του πατέρα του, ο νεαρός Τζον ήταν άτακτο παιδί και καθόλου ικανός στα μαθήματα. Παρά τις κακές του επιδόσεις, φοιτά σε ιδιωτικό προπαρασκευαστικό για το κολέγιο σχολείο, όπου επιδεικνύει μεν στιγμές μεγαλείου, παραμένει ωστόσο μέτριος σπουδαστής, με τα ενδιαφέροντά του να μονοπωλούνται από τα σπορ, τα κορίτσια και τις παροιμιώδεις φάρσες που σκαρώνει στους συμμαθητές του. 

Ο Τζον διαβάζει ωστόσο μανιασμένα ό,τι πέφτει στο χέρι του (φτάνει να μην είναι σχολικό σύγγραμμα!), την ίδια στιγμή που τα παιδικά του χρόνια σημαδεύονται από χρόνιες αρρώστιες: είναι ιδιαίτερα φιλάσθενος, με κάποιες από τις νόσους να τον φέρνουν στο κατώφλι του θανάτου...

Πανεπιστημιακή εκπαίδευση 



Αποφοιτώντας από το προπαρασκευαστικό σχολείο, περνάει ένα εξάμηνο στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον, πριν μετακομίσει κατά Χάρβαρντ μεριά το 1936, στο οποίο επαναλαμβάνεται το ίδιο μοτίβο: διαπρέπει στα μαθήματα που τον ενδιαφέρουν, την ώρα που στις άλλες ακαδημαϊκές ασχολίες αποδεικνύεται μέτριος, κάτω από τις συνεχείς περισπάσεις των σπορ και των γυναικών. 

Όμορφος, χαριτωμένος, πλούσιος, ευχάριστος στην παρέα και με ακαταμάχητο χαμόγελο, ο Τζον Κένεντι γίνεται εξαιρετικά δημοφιλής στο Χάρβαρντ, ενώ εκεί αποκτά και τη φήμη του αδιόρθωτου γυναικά. Προοδευτικά βέβαια θα έμπαινε στον σωστό δρόμο, συνειδητοποιώντας τις αναμφισβήτητες ικανότητες που διέθετε. 

Με τον πατέρα του πρέσβη πλέον στην Αγγλία, ο Τζον αποφασίζει έπειτα από παρατεταμένη επίσκεψη στο Λονδίνο το 1939 να αφιερώσει την πτυχιακή του εργασία στην ανετοιμότητα των Βρετανών να αντιπαρατεθούν αποτελεσματικά με τη ναζιστική απειλή. Η διεισδυτική του μάλιστα ανάλυση για τη βρετανική αποτυχία θα κάνει τη μελέτη του ανάρπαστη και το 1940, με την αποφοίτησή του, θα εκδοθεί σε βιβλίο (Why England Slept), πουλώντας περισσότερα από 80.000 αντίτυπα, φέρνοντάς του ακαδημαϊκή αναγνώριση αλλά και την πολυπόθητη πατρική αποδοχή. 

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος



Με το που αποφοιτά από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, ο Κένεντι στρατεύεται και υπηρετεί στο Αμερικανικό Ναυτικό: του ανατίθεται η διοίκηση ενός αντιτορπιλικού που περιπολεί στον Νότιο Ειρηνικό. Στις 2 Αυγούστου 1943 ωστόσο το πλοίο του εμβολίζεται από ιαπωνικό πολεμικό και κόβεται στα δύο: μέσα σε πτώματα που επιπλέουν, ο Κένεντι -σοβαρά τραυματισμένος στην πλάτη- διασώζει ναύτη από βέβαιο πνιγμό και οδηγεί τους επιζώντες σε γειτονικό νησί, απ' όπου και περισυλλέγονται έξι μέρες μετά. Το περιστατικό θα φέρει στον Τζον το Μετάλλιο των Πεζοναυτών για «εξαιρετική ανδρεία», καθώς βέβαια και την Πορφυρή Καρδιά για τα τραύματά του. 

Ο αδελφός του ωστόσο, Joseph Kennedy Jr., δεν θα αποδεικνυόταν τόσο τυχερός και θα σκοτωνόταν στον πόλεμο τον Αύγουστο του 1944, όταν το μαχητικό που πιλόταρε καταρρίφθηκε από εχθρικά πυρά. Ο αγαπημένος γιος του πατέρα, τον οποίο προόριζε μάλιστα ακόμα και για πρόεδρο της Αμερικής, δεν ήταν πια στη ζωή, έπρεπε λοιπόν να πάρει πλέον τη θέση του ο Τζον. 

Πρώιμη κοινοβουλευτική καριέρα



Μετά το τέλος των εχθροπραξιών του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, ο Κένεντι εργάζεται για σύντομο χρονικό διάστημα ως ρεπόρτερ για εφημερίδα. Το 1946 ωστόσο, σε ηλικία 29 ετών, αποφασίζει να κατέβει στον πολιτικό στίβο: βάζει στο στόχαστρο τη Βουλή των Αντιπροσώπων κατεβαίνοντας μάλιστα υποψήφιος σε εργατικό προάστιο της Βοστόνης. Το καθεστώς του ωστόσο ως ήρωα πολέμου, οι διασυνδέσεις της οικογένειας και η αθρόα χρηματοδότηση της καμπάνιας από τον πατέρα του θα του εξασφαλίσουν εύκολα τη θέση. 

Παρά βέβαια τις 3 θητείες του στο Κογκρέσο (1946-1952), ο Κένεντι θα συνειδητοποιήσει ότι δεν μπορεί να κάνει και πολλά από αυτή τη θέση, νιώθοντας ότι οι βαρετές διαδικασίες και τα συμφέροντα πετσοκόβουν τις πολιτικές του φιλοδοξίες...

Γερουσιαστής πλην όμως ερωτευμένος



Το 1952, επιδιώκοντας μεγαλύτερες κοινοβουλευτικές θέσεις και άλλες σφαίρες επιρροής, ο Κένεντι κατεβαίνει υποψήφιος στην αμερικανική Γερουσία. Για άλλη μια φορά, η απεριόριστη χρηματοδότηση της προεκλογικής του εκστρατείας από τον πατέρα του, αλλά και η τοποθέτηση του αδελφού του Ρόμπερτ Κένεντι ως επικεφαλής του επιτελείου του, του φέρνουν μια αποφασιστική νίκη, σε μια εκλογική αναμέτρηση μάλιστα που οι Ρεπουμπλικανοί κυριάρχησαν κατά κράτος. Η εκλογική του επιτυχία θα του εξασφαλίσει φήμη στο κόμμα των Δημοκρατικών, με όλους να συμφωνούν ότι ήταν η προσωπικότητα του νεαρού γερουσιαστή αυτή που καθόρισε τελικά την έκβαση. 

Αμέσως μετά την εκλογή του, ο Κένεντι γνωρίζει μια όμορφη νεαρή κοπέλα σε ένα δείπνο και δεν χάνει τον καιρό του: «σκύβω πάνω από τα σπαράγγια και της ζητάω ραντεβού», όπως περιγράφει γλαφυρά ο ίδιος την έναρξη του ειδυλλίου. Στις 12 Σεπτεμβρίου 1953 παντρεύεται τη Ζακλίν Μπουβιέ, με τους Τζακ και Τζάκι Κένεντι να αποκτούν τρία παιδιά. 



Ο Κένεντι συνεχίζει να υποφέρει από συχνές ασθένειες καθ' όλη τη διάρκεια της θητείας του στη Σύγκλητο. Αναρρώνοντας μάλιστα από μια εγχείριση, συγγράφει και δεύτερο βιβλίο, αυτή τη φορά φιλοτεχνεί τις βιογραφίες 8 γερουσιαστών που πήραν θαρραλέα πλην όμως αντιλαϊκά μέτρα: το «Profiles in Courage» βραβεύεται με Πούλιτζερ το 1957 στην κατηγορία «Βιογραφία», με τον Κένεντι να παραμένει ο μόνος αμερικανός πρόεδρος που έχει κερδίσει ποτέ το βαρύτιμο βραβείο. 

Προεδρολογία



Ο Κένεντι βαρέθηκε γρήγορα να ασχολείται με τα τοπικά προβλήματα της πολιτείας της Μασαχουσέτης, όταν μάλιστα στο διεθνές πολιτικό προσκήνιο επικρατούσε αναβρασμός: Ψυχρός Πόλεμος, η Σοβιετική Ένωση αυξάνει με ταχύτατους ρυθμούς το πολιτικό της οπλοστάσιο και η μάχη για τη «μοιρασιά» του Τρίτου Κόσμου καλά κρατεί! 

Το 1956, λίγο έλειψε να πάρει το χρίσμα των Δημοκρατικών ως υποψήφιος αντιπρόεδρος, χάνει ωστόσο την τελευταία στιγμή την ευκαιρία. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ήταν πλέον ώρα να κατέβει ως υποψήφιος πρόεδρος. 

Το 1960 λοιπόν, παίρνει το χρίσμα των Δημοκρατικών, επιλέγει τον Λίντον Τζόνσον ως συνυποψήφιο και ρίχνεται στη μάχη της αμερικανικής προεδρίας με τον ήδη αντιπρόεδρο της ρεπουμπλικανικής κυβέρνησης Ρίτσαρντ Νίξον. Στα περίφημα τηλεοπτικά debates, ο Κένεντι επικρατεί κατά κράτος του Νίξον και στις 8 Νοεμβρίου 1960 γίνεται ο 35ος πρόεδρος των ΗΠΑ, έπειτα από ιστορική πλέον εκλογική αναμέτρηση. 

Σε ηλικία μάλιστα 43 ετών, ήταν ο δεύτερος νεότερος πρόεδρος που γνώριζε η Αμερική, πίσω μόνο από τον Ρούζβελτ κατά έναν χρόνο (42)! Ήταν επίσης ο πρώτος καθολικός πρόεδρος, καθώς και ο πρώτος που είχε γεννηθεί μέσα στον 20ό αιώνα. Στις 20 Ιανουαρίου 1961 μάλιστα, κατά την τελετή της ορκωμοσίας του, θα δώσει τον θρυλικό πλέον λόγο επιδιώκοντας να εμπνεύσει τους συμπατριώτες του να γίνουν πιο ενεργοί πολίτες: «Μη ρωτάς τι μπορεί να κάνει για σένα η πατρίδα σου. Ρώτα τι μπορείς να κάνεις εσύ για την πατρίδα σου».

Προεδρική θητεία



Τα σημαντικότερα επιτεύγματα στη σύντομη περιπέτειά του με την αμερικανική προεδρία θα σημειωθούν στην παγκόσμια σκακιέρα: κεφαλαιοποιώντας το εθελοντικο-ακτιβιστικό πνεύμα στη δημιουργία του οποίου είχε συμβάλλει και ο ίδιος, ο Κένεντι ιδρύει το 1961 το Ειρηνευτικό Σώμα, με τις πολιτιστικές και εξοπλιστικές δράσεις του φιλανθρωπικού προγράμματος της Αμερικανικής Κυβέρνησης να μετρά στα τέλη του αιώνα 170.000 εθελοντές σε περισσότερες από 135 χώρες. Επίσης το 1961, ο Κένεντι ιδρύει τη Συμμαχία για την Πρόοδο, με σκοπό την τόνωση των οικονομικών σχέσεων ΗΠΑ και Λατινικής Αμερικής και την εξάλειψη της φτώχειας. 

Στα διεθνή του πεπραγμένα περιλαμβάνονται ωστόσο και μια σειρά από αμφιλεγόμενες δράσεις, όπως το πραξικόπημα που ενέκρινε κατά του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα: στις 15 Απριλίου 1961, 1.400 κουβανοί πρόσφυγες -άρτια εκπαιδευμένοι από τη CIA- εισβάλουν στον Κόλπο των Χοίρων με σκοπό την ανατροπή του καθεστώτος Κάστρο. Η παταγώδης αποτυχία του εγχειρήματος αφήνει τον Κένεντι τουλάχιστον αμήχανο. 

Και βέβαια τον Αύγουστο του 1961 έχουμε τη σοβιετικής εμπνεύσεως κρίση στη Γερμανία, με την αστραπιαία οικοδόμηση του Τείχους του Βερολίνου: στην προσπάθειά του να αποτρέψει τις ορδές των προσφύγων να μεταναστεύουν από τον σοβιετικής κατοχής ανατολικό τομέα της πόλης στη -σύμμαχο των ΗΠΑ- Δυτική Γερμανία, ο σοβιετικός ηγέτης Νικίτα Χρουστσόφ διατάζει την άμεση οικοδόμηση του τείχους της ντροπής, που θα γινόταν το πλέον μελανό σύμβολο της ψυχροπολεμικής διαίρεσης της πόλης. 

Η μεγαλύτερη ωστόσο πρόσκληση που αντιμετώπισε η κυβέρνηση Κένεντι ήταν η πυραυλική κρίση της Κούβας τον Οκτώβριο του 1962. Ανακαλύπτοντας ότι οι Σοβιετικοί είχαν θωρακίσει την «κόκκινη» Κούβα με ατομικούς βαλλιστικούς πυραύλους, ο Κένεντι αποκλείει το νησί και καλεί σε άμεση απόσυρσή τους, απειλώντας με πόλεμο: ο πυρηνικός όλεθρος πλανάται πάνω από την οικουμένη. Μπόλικες ταραχώδεις μέρες μετά, οι Σοβιετικοί θα συμφωνούσαν να αποσύρουν τους πυρηνικούς πυραύλους με την ταυτόχρονη διαβεβαίωση του Κένεντι ότι αφενός οι ΗΠΑ δεν θα επιτεθούν στην Κούβα αφετέρου θα αποσύρουν τους δικούς τους πυρηνικούς πυραύλους από την Τουρκία. 



Η λαμπρότερη ίσως συνεισφορά στην καριέρα του είναι η πράξη που υπέγραψε τον Ιούνιο του 1963 με τη Βρετανία και τη Σοβιετική Ένωση για τον δραστικό περιορισμό των πυρηνικών που κατείχαν οι χώρες, γεγονός που θα εξομάλυνε ως έναν βαθμό το ψυχροπολεμικό κλίμα. 

Στο εσωτερικό πεδίο, οι πολιτικές του Κένεντι κρίνονται μερικώς μόνο πετυχημένες: αναλαμβάνοντας καθήκοντα μέσα σε καθεστώς οικονομικής ύφεσης, πρότεινε σαρωτικές μειώσεις στη φορολογία εισοδήματος, αύξηση του κατώτατου μισθού, την ίδια στιγμή που ευαγγελίστηκε νέα κοινωνικά προγράμματα για τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών σε Υγεία, Παιδεία και συγκοινωνιακό δίκτυο. Παρεμποδίστηκε ωστόσο καθοριστικά στο έργο του από τις τεταμένες σχέσεις του με το Κογκρέσο, πετυχαίνοντας τμήματα μόνο της μεταρρυθμιστικής του ατζέντας: μια μέτρια αύξηση στον κατώτατο μισθό και σχετική περιστολή των φορολογικών βαρών.

Η σφραγίδα ωστόσο του Κένεντι στο εσωτερικό των ΗΠΑ δεν ήταν άλλη από τη συνεισφορά του στα πολιτικά δικαιώματα των εγχρώμων. Παρά την έντονη αντίθεση των δημοκρατικών βουλευτών του από τον Νότο, ο Κένεντι στέλνει τον αδελφό του, γενικό εισαγγελέα (πλέον) Ρόμπερτ Κένεντι, στην πολιτεία του Μισισίπι τον Σεπτέμβριο του 1962 για να συνοδεύσει -με τη βοήθεια της αστυνομίας- τον πρώτο έγχρωμο φοιτητή (James Meredith) στο πολιτειακό πανεπιστήμιο! Κίνηση συμβολική, αλλά και ουσιαστική, έχει τρομερό αντίκτυπο στον αγώνα των εγχρώμων για ίσα δικαιώματα. Και βέβαια, περί τα τέλη του 1963, στον απόηχο της μεγαλειώδους πορείας των Αφρο-Αμερικανών στην Ουάσιγκτον και του περίφημου λόγου του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ «Έχω ένα όνειρο...», o Κένεντι καταθέτει στο Κογκρέσο την τροπολογία-θεμέλιο για τα πολιτικά δικαιώματα των έγχρωμων συμπατριωτών του: σε μια από τις τελευταίες πράξεις της θητείας αλλά και της ζωής του, το σχέδιο νόμου του Κένεντι θα περνούσε τελικά το 1964 (Civil Rights Act) και θα γινόταν ορόσημο για τη δικαίωση του κοινωνικού αγώνα των Αφρο-Αμερικανών...

Δολοφονία



Στις 21 Νοεμβρίου 1963, ο πρόεδρος Κένεντι μεταβαίνει στο Ντάλας του Τέξας για τις προεκλογικές του ανάγκες. Την επόμενη μέρα, ο Κένεντι, η γυναίκα του και ο κυβερνήτης του Τέξας John Connally επιβαίνουν στην αυτοκινητοπομπή μέσα στις επευφημίες του πλήθους, όταν δύο σφαίρες από ελεύθερο σκοπευτή βρίσκουν τον πρόεδρο, με τον ίδιο να χάνει τη ζωή του λίγο αργότερα στο νοσοκομείο, σε ηλικία 46 ετών. Ο δράστης, ο 24χρονος πρώην πεζοναύτης Λι Χάρβεϊ Όσβαλντ, δολοφονείται λίγες μέρες αργότερα από τον ιδιοκτήτη νυχτερινού κέντρου του Ντάλας, Τζακ Ρούμπι, κατά τη μεταφορά του από τα κρατητήρια. 

Η δολοφονία του Κένεντι, ενός από τους πλέον λαοφιλείς προέδρους στη χώρα του, άφησε τον κόσμο συγκλονισμένο, την ίδια στιγμή που τα αμέτρητα σενάρια και οι αναρίθμητες θεωρίες συνωμοσίας για τον φόνο του δεν έχουν κοπάσει έκτοτε. 

Αν θα ήταν διαφορετική η παγκόσμια ιστορία, αν δεν δολοφονούταν ο Κένεντι και είχε τη δυνατότητα να συνεχίσει το έργο και την προεδρική του θητεία, είναι κάτι που δεν θα μάθουμε ποτέ...